လူ့လောကတွင် စားရေး၊ ဝတ်ရေး၊ နေရေးသည် မရှိမဖြစ်သော အရာများဖြစပါသည်။ ၎င်းတို့အနက် စားရေးမှာ နေ့စဉ်စားသောက်နေရသဖြင့် အရေးကြီးဆုံးသောအရာဖြစ်ပါသည်။ စားရေးအတွက် ဆန်သည် မရှိမဖြစ် လိုအပ်သည့်အရာဖြစ်ပြီး စားသုံးဆီသည် ဒုတိယအရေးကြီးဆုံးဖြစ်သည်ဟု ဆိုရပါမည်။ ဆီစားသုံးရာတွင် ကျန်းမာရေးနှင့်ညီညွတ်စေရန် လူတစ်ဦးအတွက် တစ်နေ့လျှင် ၁.၈ ကျပ်သား၊ တစ်လလျှင် ၅၄ ကျပ်သားခန့်၊ တစ်နှစ်လျှင် ၆.၅ ပိဿာလိုအပ်ပါသည်။ လူတို့ စားသုံးလိုက်သော ဆီပမာဏသည် ကျန်းမာရေးနှင့်ညီညွတ်သည့်ပမာဏ ဖြစ်စေရန်လည်း လိုအပ်ပါသည်။
စားသုံးဆီတွင် မပြည့်ဝဆီများ၊ ပြည့်ဝဆီများနှင့် အသွင်ပြောင်းဆီများဟူ၍ အမျိုးအစား (၃)မျိုးရှိပါသည်။ မပြည့်ဝဆီတွင် မြေပဲဆီ၊ နှမ်းဆီ၊ နေကြာဆီ၊ ငါးမှရသော အဆီများ ပါဝင်ပြီး ကျန်းမာရေးအတွက် သင့်တင်စွာစားသုံးသင့်သော ဆီများဖြစ်ပါသည်။ ပြည့်ဝဆီတွင် စားအုန်းဆီနှင့် တိရစ္ဆာန်မှရသောအဆီများ ပါဝင်ပြီး တတ်နိုင်သမျှ လျှော့ချစားသုံးသင့်သည့် ဆီများဖြစ်ပါသည်။ အသွင်ပြောင်းဆီသည် အသင့်စားအစားအစာများတွင် ပါဝင်သည့်ဆီများ ဖြစ်ပါသည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် စားသုံးဆီအမျိုးမျိုးကို သုံးစွဲလျက်ရှိသည့်အနက် အများဆုံးစားသုံးသည့် ဆီအမျိုးအစားမှာ ပြည့်ဝဆီတွင် ပါဝင်သည့်စားအုန်းဆီဖြစ်ပါသည်။
မြန်မာနိုင်ငံသည် စိုက်ပျိုးရေးအခြေခံနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သည့်အားလျော်စွာ ဆန်၊ ပဲမျိုးစုံ နှင့် ဆီထွက်သီးနှံများကို အဓိကထားစိုက်ပျိုးလျက်ရှိရာ ဆီထွက်သီးနှံစိုက်ပျိုးမှုသည် စိုက်ဧက ၈.၁ သန်းကျော် (စုစုပေါင်း စိုက်ပျိုးဧရိယာ၏ ၁၆ ရာခိုင်နှုန်း)ရှိပြီး ပြည်တွင်းစိုက်ပျိုးသီးနှံများ အနက် တတိယအများဆုံး စိုက်ပျိုးသီးနှံဖြစ်ကြောင်း လေ့လာသိရှိရပါသည်။ ဆီထွက်သီးနှံများတွင် မြေပဲ၊ နှမ်း၊ နေကြာတို့သည် မိုးရော ဆောင်းပါ စိုက်ပျိုးဖြစ်ထွန်းသည့် သီးနှံများဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့အနက် မြေပဲသည် ထုတ်လုပ်မှုစရိတ် မြင့်မားသည်။ မျိုးစေ့မှမျိုး ပြန်လည်ရရှိသောအချိုးညံ့သည်။ နှမ်းသည် ထုတ်လုပ်မှုစရိတ်သက်သာသည်။ မျိုးစေ့မှ မျိုးစေ့ ပြန်လည်ရရှိသောအချိုး မညံ့ပါ။ နေကြာမှာမူ ထုတ်လုပ်မှုစရိတ်လည်း သက်သာသည်။ မျိုးစေ့မှမျိုးစေ့ ပြန်လည်ရရှိသောအချိုးမှာလည်း အထူး ကောင်းမွန်သည်။ ဘာပဲစိုက်စိုက် နေကြာညှပ်စိုက်ဆိုသကဲ့သို့ သီးသန့်၊ သီးထပ်၊ သီးညှပ်စိုက်ပျိုး နိုင်ပါသည်။ စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှု စရိတ်နည်းပါးခြင်း၊ အပျက်အစီးနည်းခြင်း၊ အထွက်နှုန်းကောင်းမွန် ခြင်းနှင့် ဆီထွက်နှုန်းကောင်းမွန်ခြင်းတို့ကြောင့် ပြည်တွင်း စားသုံးဆီဖူလုံရေးအတွက် အထောက် အကူ ပြုနိုင်သည့် သီးနှံ ဖြစ်ပါသည်။
နေကြာပင်ကို မြေသားနက်၍ မွပြီး မြေဆီအာဟာရ ထက်သန်သောမြေနှင့် နုန်းမြေတွင် စိုက်ပျိုးနိုင်ပါသည်။ ရေစိမ့်အားကောင်းပြီး ရေမ၀ပ်သော မြေဖြစ်ရမည်။ နုန်းမြေ၊ သဲနုန်းမြေ၊ နုန်းမြေဆွေးတို့တွင် ကောင်းစွာဖြစ်ထွန်းပါသည်။ သဲမြေသန့်သန့်၊ ရွှံ့ဆွေးမြေနှင့် ကျောက်စရစ် မြေမျိုးတွင် မဖြစ်ထွန်းပါ။ မိုးခေါင်ခြင်းကိုခံနိုင်ပြီး မိုးများပြီး ရေဝပ်သည့်ဒဏ်ကို မခံနိုင်သဖြင့် မိုးများသည့်ဒေသများတွင် မိုးနှောင်းနှင့် ဆောင်းဦးရာသီများတွင် စိုက်ပျိုးသင့်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတစ်ဝှမ်း၊ လယ်မြေ၊ ယာမြေ၊ ကိုင်းကျွန်မြေနှင့် မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသများပါမကျန် စိုက်ပျိုးနိုင်ပါသည်။
နေကြာစိုက်ပျိုးရာတွင် မြေကို သုံးသွားလင်ဗန်းထယ်နှင့် ထိုးပေးပြီး ၁၆ သွား ထွန်နှင့် နှစ်စပ်သုံးစပ် မွှေပေးရပါမည်။ စိုက်ဘောင်များဖော်၍ မျိုးစေ့များကို မြေအနက် ၂ လက်မ အထက် ပို၍မနက်စေပဲ မျိုးစေ့ချပေးရပါမည်။ တစ်ကျင်းလျှင် အစေ့ လေးငါးစေ့ခန့်ချပေးပြီး လေးငါးရက်အတွင်း အပင်ပေါက်များထွက်လာပါမည်။ အပင်ပေါက်မှ အရွက်များထွက်လာသည့်အခါ အကောင်းဆုံးအပင်ကို ချန်ထားပြီး ကျန်အပင်တွေကို နှုတ်ပေးရပါမည်။ အပင်သက်တမ်းတစ်လျှောက် ရေလိုအပ်မှု မရှိစေရန်နှင့် ရေပေးသွင်းနိုင်ပါက အဖူး ၇၅ % ၀င်ချိန်နှင့် ပန်း ၇၅ % ၀င်ချိန် ရေပေးသွင်းရမည်ဖြစ်ပြီး ရေပေးသွင်းချိန်တွင် ရေမ၀ပ်စေရန် အရေးကြီးပါသည်။ အဖူးအကင်းများ စဝင်သည့် အပင်ရက် ၃၀ မှ ၄၀ တွင်း ပေါင်းလိုက်ခြင်း၊ ဘောင်တင်ခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်ပေးပါမည်။
သီးထပ်စိုက်ပျိုးခြင်းမှာ ပထမသီးနှံရိတ်သိမ်းအပြီးတွင် ဒုတိယသီးနှံကို အဆိုပါမြေကွက် ပေါ်တွင် စိုက်ပျိုးခြင်းဖြစ်ပါသည်။ မိုးသီးနှံများရိတ်သိမ်းပြီးချိန်တွင် မြေလပ်မထားဘဲ လက်ကျန် မြေတွင်းအစိုဓာတ်ကို အကျိုးရှိစွာ အသုံးချသောအားဖြင့်လည်းကောင်း၊ မိုးနှောင်းမိုးကို မျှော်ကိုး သော အနေဖြင့်လည်းကောင်း နေကြာသီးနှံကို စိုက်ပျိုးနိုင်ပါသည်။ သီးညှပ်စိုက်ပျိုးခြင်းမှာ နေကြာ ချည်း သီးသန့်စိုက်ပျိုးခြင်းမပြုဘဲ အခြားယာသီးနှံတစ်မျိုးမျိုးနှင့် တစ်ချိန်တည်း တစ်ပြိုင်တည်း စိုက်ပျိုးခြင်းမျိုးဖြစ်သည်။ သီးနှံနှစ်မျိုးလုံးကို ကြဲပက်ကာ သီးရောစိုက်ပျိုးနိုင်သည်။
နေကြာအထွက်တိုးရန်အတွက် စိုက်ပျိုးသည့်မျိုးသည် မျိုးသန့်ဖြစ်ဖို့ လိုအပ်ပါသည်။ စိုက်ပျိုးရေးသုတေသနဦးစီးဌာနမှ သုတေသနပြုဖေါ်ထုတ်ထားသည့် ရေဆင်းစပ်မျိုးနေကြာ-၁ နှင့် ဆင်းရွှေကြာ-၂ မျိုးတို့ကို စိုက်ပျိုးနိုင်ပါသည်။
ရေဆင်းစပ်မျိုးနေကြာ-၁ သည် အသက်ရက်မှာ ၈၀ မှ ၈၅ ရက်နှင့် ရိတ်သိမ်းနိုင်ပါသည်။ အပင်အရပ်မှာ ၄ ပေမှ ၅ ပေခန့်ရရှိပြီး အပွင့်အချင်းမှာ ၅ လက်မမှ ၉ လက်မအထိဖြစ်ပါသည်။ တစ်ပွင့်ပါအောင်စေ့ ၅၀၀ မှ ၉၀၀ အထိရှိသည်။ မျိုးအောင်မြင်မှုရာခိုင်နှုန်း ၉၀ မှ ၉၅ ရာခိုင် နှုန်းဖြစ်သည်။ အစေ့တွင် ဆီပါဝင်မှုမှာ ၄၈ မှ ၅၁ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်ပြီး ဆီထွက်နိုင်မှုမှာ အစေ့တစ်တင်း မှ ဆီ ၄ ပိဿာမှ ၄.၅ ပိဿာ အထိထွက်နိုင်သည်။ ထူးခြားချက်မှာ အပင်ယိုင်လဲမှုဒဏ်နှင့် နေကြာရွက်ခြောက်ရောဂါဒဏ်ကို ခံနိုင်သည်။ နေရာဒေသမရွေး စိုက်ပျိုးဖြစ်ထွန်းနိုင်သည်။ တစ်ဧကလျှင် ၅၅ တင်းမှ တင်း ၆၀ အထိထွက်ရှိနိုင်ကြောင်း သိရပါသည်။
ဆင်းရွှေကြာ-၂ မျိုးသည် အသက် ၈၀ ရက် မှ ၈၅ ရက်ဖြင့် ရိတ်သိမ်းနိုင်သည်။ အပင် အမြင့်မှာ ၄ ပေ မှ ၄.၅ ပေဖြစ်သည်။ အပွင့်အချင်းမှာ ၅ လက်မမှ ၈ လက်မအထိရှိသည်။ အစေ့ တွင်ဆီပါဝင်မှုမှာ ၄၀ မှ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်သည်။ တစ်ဧကလျှင် နေကြာစေ့ တင်း ၃၀ မှ ၄၅ တင်း ထွက်နိုင်သည်။ ထူးခြားသည်မှာ ယိုင်လဲမှုဒဏ်ခံနိုင်ပြီး ရွက်ခြောက်ရောဂါဒဏ်ခံနိုင်ရည် ရှိကြောင်း သိရပါသည်။
သရေစာအဖြစ် လူအများစု နှစ်နှစ်ခြိုက်ခြိုက် စားသုံးလေ့ရှိသည့် နေကြာစေ့သည် အခြား သော သာမန်သရေစာများကဲ့သို့ မဟုတ်ဘဲ ခန္ဓာကိုယ် အလှအပအတွက်ရော ကျန်းမာရေး အတွက် ပါ အကျိုးပြုကြောင်း သိရှိရပါသည်။ လေ့လာချက်များအရ နေကြာစေ့သည် အမျှင်ဓာတ် ကြွယ်ဝစွာ ပါဝင်သောကြောင့် အစာခြေစနစ်ကို ကောင်းမွန်စေပြီး ဝမ်းချုပ်ခြင်းကို ကာကွယ်ပေးနိုင်ပါသည်။ မကြာခဏ ဝမ်းချုပ်တတ်သူများအနေဖြင့် တနေ့လျှင် နေကြာစေ့ လက်တဆုပ်ခန့် ပုံမှန်စားသုံပေး ခြင်းက ဝမ်းချုပ်ခြင်းကို သက်သာစေနိုင်ပါသည်။ နေကြာစေ့တွင် ပါဝင်သော Vitamin-C၊ Vitamin-E နှင့် phytosterols ဓာတ်များသည် ခန္ဓာကိုယ်အတွက် မလိုအပ်သည့် ကိုလက်စထရောများကို လျော့ကျစေသောကြောင့် နှလုံးသွေးကြောဆိုင်ရာရောဂါအပြင် နှလုံးရောဂါ ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေနှင့် လေဖြတ်နိုင်ခြေတို့ကို လျော့နည်းစေသည်။
နေကြာစေ့တွင်ပါဝင်သော Amino acid, Magnesium နှင့် Calcium ဓာတ်များသည် အာရုံကြောစနစ်ကိုကောင်းမွန်စေပြီး စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးကိုလည်း အထောက်အကူပြုပါ သည်။ နေကြာစေ့မှာပါဝင်သော သတ္တုဓာတ်များသည် ညဘက်တွင်နှစ်ခြိုက်စွာ အိပ်ပျော်စေပါသည်။ နေကြာစေ့တွင် သွေးတွင်းက မကောင်းသည့် ကိုလက်စထရောများကို လျော့ကျစေသည့် fatty acid ပါဝင်သဖြင့် ကိုယ်အလေးချိန်လျှော့ချနေသူများအတွက် အထူးသင့်တော်ပါသည်။ နေကြာစေ့တွင် ပါဝင်သည့် ဗီတာမင်နှင့် သတ္တုဓာတ်တွေများသည် အသားအရေပေါ်ရှိ ဆဲလ်များကို ဖယ်ရှားပေးနိုင် ပြီး အသားအရေကို ကြည်လင်ဝင်းပစေနိုင်ပါသည်။ နေကြာစေ့တွင် ပါဝင်သော ပရိုတင်းဓာတ်သည်လည်း ဆံသားကို အားဖြည့်ပေးနိုင်သောကြောင့် ဆံသားနှစ်ခွဖြစ်ခြင်းနှင့် ခြောက်သွေ့ကြမ်းတမ်းခြင်းများကို ကာကွယ်ပေးနိုင်ကြောင်း လေ့လာသိရှိရပါသည်။
နေကြာစေ့မှ ဆီကြိတ်ခွဲထွက်ရှိသည့် နေကြာဆီသည် မပြည့်ဝဆီအမျိုးအစားတွင် ပါဝင်ပါသဖြင့် လူတို့ကျန်းမာရေးအတွက် သင့်လျော်သော စားသုံးဆီတစ်မျိုးဖြစ်ပါသည်။ နေကြာစေ့သည် နေပူထဲတွင်နေရသော နေကြာပန်းပွင့်၏ အစေ့ဖြစ်သဖြင့် မှိုတက်နိုင်ချေ အလားအလာအလွန်နည်းပါသည်။ သို့ဖြစ်ပါ၍ နေကြာဆီသည် အာဖလာတောက်ဆင်မှိုဆိပ်အတွက် စိုးရိမ်စရာမလိုပါ။ နေကြာဆီတွင် Vitamin E နှင့် Vitamin K တို့ ကြွယ်ဝစွာပါရှိပါသည်။ နေကြာဆီတွင် ပါဝင်သည့် Fatty Acid မှာ စိုက်ပျိုးရန် အသုံးပြုသည့် နေကြာမျိုးစေ့၊ စိုက်ပျိုးသည့်နေရာဒေသ၊ ရာသီဥတု၊ ရိတ်သိမ်းသည့်အချိန်နှင့် ဆီထုတ်သည့်နည်းစနစ်တွေပေါ်မူတည်ပြီး ပြောင်းလဲမှုရှိကြောင်း သိရှိရပါသည်။
နေကြာဆီသည် အရေပြားအစိုဓါတ်ကို ထိန်းသိမ်းပေးသဖြင့် အရေပြားမွဲခြောက်ခြောက် ဖြစ်နေသူများ နေကြာဆီကို ပုံမှန်စားသုံးပေးခြင်း သို့မဟုတ် အရေပြားပေါ်မှာ လိမ်းပေးခြင်းဖြင့် အရေပြားကို စိုပြည်လှပစေပါသည်။ နေကြာဆီတွင် Vitamin E ကြွယ်ဝစွာပါရှိသဖြင့် နေရောင်ခြည်ကြောင့် အရေပြားအိုမင်းခြင်း၊ ပါးရေတွန့်ခြင်းများမှ ကာကွယ်ပေးပါသည်။ အရေပြားမှာဖြစ်တဲ့ တင်းတိပ်၊ မှဲ့ခြောက်၊ ဝက်ခြံတွေကို သက်သာပျောက်ကင်းစေပါသည်။ အရေပြားရောင်ရမ်းခြင်း၊ အရေပြားကြမ်းတမ်းခြင်း၊ အနာဖြစ်ခြင်းတို့ကို သက်သာပျောက်ကင်းစေနိုင်တဲ့ သတ္တိရှိပါသည်။
နေကြာဆီတွင် ပါဝင်သည့် Omega-6, Fatty Acid, Gamma-Linolenic နှင့် Acid Alpha-Linolenic တို့သည် ဆံပင်ကို နူးညံ့ပျော့ပျောင်းစေခြင်း၊ ဆံပင်ပေါက်နှုန်းမြန်စေခြင်း၊ ဆံပင်ကျွတ်ခြင်းကို သက်သာစေခြင်း စသည့်အကျိုးကျေးဇူးတွေကို ရရှိစေပါသဖြင့် ဆံပင်မွဲခြောက်ခြောက်ဖြစ်နေသူများ၊ ကြွပ်ဆတ်သူများနှင့် ဆံပင်ကျွတ်သူများအနေဖြင့် နေကြာဆီအခြေခံသည့် လိမ်းဆေးတွေကို အသုံးပြုနိုင်သည်။
နေကြာဆီတွင် ပါဝင်သော မပြည့်ဝဆီများသည် HDL ခေါ် ကောင်းသောအဆီများကို များပြားစေသောကြောင့် နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ၊ သွေးတိုးရောဂါနှင့် နှလုံးရောဂါများကို ကာကွယ်ပေးပါသည်။ Vitamin E များကလည်း နှလုံး၏လုပ်ငန်းဆောင်တာများ ကောင်းမွန်စေရန် ကူညီပေးပါသည်။ အထူးသဖြင့် Omega-9 ဖြစ်သည့် Oleic Acid ကြွယ်ဝစွာ ပါဝင်သည့် နေကြာဆီ သည် နှလုံးနဲ့သွေးကြော ကျန်းမာရေးအတွက် အကောင်းဆုံးဖြစ်ကြောင်း သိရှိရပါသည်။
နေကြာဆီတွင် အခြားမိုက်ခရို အာဟာရဓာတ်များလည်း ကြွယ်ဝစွာပါဝင်နေသဖြင့် ခန္ဓာကိုယ်ခုခံအားစနစ်ကို တိုးတက်ကောင်းမွန်စေပါသည်။ ပင်ပန်းနွမ်းနယ်မှုတွေကို လျော့နည်းစေပါသည်။ အစာချေဖျက်မှုစနစ်ကို ကောင်းစေသဖြင့် အာဟာရဓာတ်များ ပိုမိုစုပ်ယူနိုင်စေရန် အားပေးပါသည်။ ဆီတွင်ပျော်ဝင်သည့် ဗီတာမင်များဖြစ်သည့် Vitamin A၊ Vitamin D၊ Vitamin E နှင့် Vitamin K များ၏ စုပ်ယူမှုကို အားပေးသဖြင့် ခုခံအားစနစ် တိုးတက်စေရန် အထောက်အကူပြုပါသည်။
နေကြာဆီကို စားသုံးဆီအဖြစ် အသုံးပြုသကဲ့သို့ အလှကုန်ပစ္စည်းများတွင်လည်း အသုံးပြုကြောင်း သိရပါသည်။ နေကြာကြိတ်ဖတ်ကို တိရစ္ဆာန်အစာ အဖြစ်လည်းကောင်း၊ Organic စိုက်ပျိုးရေးသုံး မြေဩဇာအဖြစ်လည်းကောင်း အသုံးပြုနိုင်ပါသည်။ နေကြာပင်၏ ပင်စည်တွင် Potassium နှင့် Phosphorus များ ပါဝင်နေသဖြင့် ဓါတ်မြေဩဇာအဖြစ် ထုတ်လုပ်နိုင်ကြောင်း၊ ခြောက်သွေ့သော နေကြာပင်၏ ပင်စည်များမှ လောင်စာဆီထုတ်ယူနိုင်ကြောင်းလည်း သိရပါသည်။
တောင်သူဦးကြီးများအနေဖြင့် မိမိတို့နိုင်ငံ၏ ရာသီဥတု ရေမြေသဘာဝနှင့် အထူးသင့်လျော်ပြီး စိုက်ပျိုးရန်လည်း လွယ်ကူသည့် နေကြာကို တိုးချဲ့စိုက်ပျိုးခြင်းဖြင့် ပြည်တွင်း စားသုံးဆီဖူလုံမှုကို အထောက်အကူပြုစေမည့်အပြင် ကျန်းမာရေးနှင့် သင့်လျော်သည့် စားသုံးဆီကိုလည်း အလွယ်တကူ ဝယ်ယူစားသုံးနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ သို့ဖြစ်ပါ၍ ပြည်တွင်းစားသုံးဆီဖူလုံရေးနှင့် ကျန်းမာရေးနှင့် ညီညွတ်သည့် စားသုံးဆီများ စားသုံးနိုင်ရေးအတွက် နေကြာစိုက်ပျိုးရေးကို တိုးချဲ့ ဆောင်ရွက်နိုင်ကြပါရန် တင်ပြလိုက်ရပါသည်။
DOCA(ပဲခူး)