သတင်းနှင့် လှုပ်ရှားမှုများ

      စပါးသီးနှံကို ရှေးယခင်က မိုးရာသီတွင်သာစိုက်ပျိုးကြပြီး ၁၉၉၂-၁၉၉၃ ခုနှစ်မှစ၍ နွေ ရာသီတွင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်စိုက်ပျိုးလာရာ ယခုအခါ  မိုးစပါးစိုက်ဧရိယာ ၁၅ သန်းကျော်နှင့် နွေစပါးစိုက်ဧရိယာဧက ၂.၇ သန်းကျော်စိုက်ပျိုးကြောင်း၊မိုးစပါးသည် မိုးရေကိုအားထားစိုက်ပျိုး ရပြီး နွေစပါးသည် ဆည်ရေ(သို့)မြစ်ရေ၊ ကန်ရေ၊ မြေအောက်ရေ စသည့် သွင်းရေတစ်မျိုးမျိုးဖြင့် စိုက်ပျိုးရသည်ဖြစ်ရာ မေလမှ စက်တင်ဘာလကုန်အထိ စိုက်ပျိုးသောစပါးကို မိုးစပါး၊ အောက်တိုဘာလ မှ ဧပြီလကုန်အထိ စိုက်ပျိုးသောစပါးကို နွေစပါးဟု ခွဲခြားနိုင်ကြောင်း၊ နွေစပါးအထွက် နှုန်းပိုခြင်းမှာ မိုးရာသီထက်နွေရာသီတွင် မိုးတိမ်ကင်းစင်ပြီး စပါးပင်အတွက် နေရောင်ခြည် စွမ်းအင် ပိုမိုရရှိသဖြင့် အဆိုပါနေရောင်ခြည်စွမ်းအင်ဖြင့် အပင်အတွက် အစာချက်လုပ်ကာ ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးပွင့်သီးရ၍ဖြစ်ကြောင်း၊ ယေဘူယျအားဖြင့် နွေစပါးသည် မိုးစပါးထက် သက်တမ်းပိုမို ရှည်ရခြင်းမှာ နွေစပါးသည်နိမ့်သောအပူချိန်တွင်ပင်ပိုင်းကြီးထွားမှုကိုစတင်ဖြတ်သန်းရပြီး ရာသီ ဥတုအေးသဖြင့် အပင်ကြီးထွားမှုကို ဟန့်တားခံရခြင်းဖြစ်နိုင်သဖြင့် သက်တမ်းအလယ်အလတ် ရှိသော(သို့)သက်တမ်းကြီးသောစပါးမျိုးကို စိုက်ပျိုးခြင်းမပြုသင့်ခြင်းမှာ မူရင်း သက်တမ်းထက် ပိုမို အသက်ရှည်ခြင်းကြောင့် ရိတ်သိမ်းချိန်တွင် မိုးလှိုင်ချိန်နှင့် ကြုံတွေ့ကာ ထိခိုက်ပျက်စီး လေလွင့်ဆုံးရှုံးမည်ကိုစိုးရိမ်ရကြောင်း၊ ဒေသရေမြေအလိုက် စိုက်ပျိုးနိုင်သောစပါးမျိုး များစွာရှိ ကြောင်း၊ နွေရာသီတွင်စိုက်ပျိုးသင့်သည့်စပါးမျိုးများမှာ ဒေသစပါးမျိုးအုပ်စုနှင့် အထွက်ကောင်း စပါးမျိုးအုပ်စုတို့ဖြစ်ပြီး ဒေသစပါး(သို့) ရာသီစပါး(သို့) ပန်းပွင့်ရက်ပုံသေရှိသော စပါးမျိုးများက အုပ်စုတစ်ခုဖြစ်ရာ အဆိုပါအုပ်စုဝင်စပါးမျိုးများသည် အလင်းရောင်တုံ့ပြန်မှုရှိသောစပါးမျိုးများ ဖြစ်ကြပြီး မိုးရာသီတွင်သာ ဖြစ်ထွန်းကြောင်း(ဥပမာ- အင်းမရဲဘော်၊ နှံကား၊ လုံးသွယ်မွှေး)၊ အထွက်ကောင်းစပါး(သို့)ခေတ်သစ်စပါးမျိုးတို့သည် အခြားအုပ်စုဝင်တစ်ခုဖြစ်ပြီး အလင်းရောင် တုံ့ပြန်မှုမရှိပဲ သက်တမ်းအလိုက် သီးပွင့်ရင့်မှည့်ကြရာ မျိုးစေ့မြေချ စတင် ပျိုးထောင်စိုက်ပျိုး သည်မှ စပါးမျိုးအလိုက် အသက်စေ့လျှင်ရိတ်သိမ်းနိုင်ပြီး မိုးရာသီတွင်သာမက နွေရာသီတွင် လည်းစိုက်ပျိုးနိုင်ရာ နွေစပါးဟူ၍သီးသန့်မရှိကြောင်း၊ မိုးရာသီတွင်စိုက်သည့် အထွက်ကောင်း စပါးမျိုးအုပ်စုဝင်စပါးမျိုးကို နွေရာသီတွင်စိုက်ပျိုးလိုပါက နွေစပါးအဖြစ်အသုံးပြုနိုင်ကြောင်း၊နွေ ရာသီတွင်အများစုစိုက်ပျိုးသည့် အထွက်ကောင်းစပါးမျိုးများမှာ မြန်မာနိုင်ငံအောက်ပိုင်းတွင် သီးထပ်ရင်နှင့် အလယ်ပိုင်းတွင် ရွှေသွယ်ရင်စပါးမျိုးတို့ဖြစ်ပြီး သီးထပ်ရင်နှင့်ရွှေသွယ်ရင် စပါး နှစ်မျိုးစလုံးသည် သက်တမ်းတိုစပါးမျိုးများဖြစ်ကြောင်း၊ ယခုအခါ အခြားအထွက်ကောင်း သက်လျင်မျိုးများဖြစ်သော ရက်-၉၀ ရတနာတိုးတို့ကိုလည်းစိုက်ပျိုးလာသော်လည်း သက်လတ် အထွက်ကောင်းစပါးမျိုးများဖြစ်သော မနောသုခနှင့် ဆင်းသုခတို့ကိုလည်း မိုးရာသီသာမက နွေ ရာသီတွင်လည်းစိုက်ပျိုးနေဆဲဖြစ်ကြောင်း၊ယခုအခါ စပါးကို တိုက်ရိုက်မျိုးစေ့ချစိုက်ပျိုးသည့် စနစ်ကိုကျင့်သုံးသကဲ့သို့ ပျိုးထောင်ကောက်စိုက်သည့်စနစ်ကိုလည်း ဆောင်ရွက်နေကြရာ စိုက် ပျိုးမည့်ဒေသ၏ သွင်းရေရရှိနိုင်မှုအခြေနေ၊ လွယ်ကူမှု၊ ခက်ခဲမှု၊ မြေဆီလွှာ၏ ရေထိန်းထားနိုင်မှု၊ စိုက်ပျိုးသူ၏ ကုန်ကျစရိတ်ကျခံနိုင်မှု၊ စိုက်ပျိုးမည့် မြေဧရိယာပမာဏ အကျယ်အဝန်းအပေါ် မူ တည်၍ စဉ်းစားရန်ဖြစ်ကြောင်း၊ ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးကဲ့သို့သော မြေဧရိယာ ပိုင်ဆိုင်မှု များ သောဒေသများ၌ တိုက်ရိုက်မျိုးစေ့ကြဲပက်စိုက်ပျိုးလေ့ရှိခြင်းမှာ မုတ်သုံမိုးစတင်ကျရောက်သည့် ဒေသဖြစ်၍ မိုးဉီးမကျမီရိတ်သိမ်းလိုခြင်းကြောင့်လည်းဖြစ်နိုင်ကြောင်း၊ မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး နှင့်မကွေးတိုင်းဒေသကြီးတို့၌  နွေစပါးကို နည်းလမ်းနှစ်မျိုးစလုံးကျင့်သုံးစိုက်ပျိုးကြပြီး နေပြည် တော်၊ ပျဉ်းမနားနှင့်လယ်ဝေးဒေသတို့ကဲ့သို့ မိုးစပါး၊ ပဲမျိုးစုံ၊ နွေစပါး သုံးသီးစားပုံစံကို ဆောင် ရွက်ကြသည့်လယ်သမားများက ပဲမျိုးစုံရိတ်သိမ်းအပြီး မြန်ဆန်စွာ နွေစပါးကို စိုက်ပျိုးလိုကြသ ဖြင့် တိုက်ရိုက်မျိုးစေ့ချစိုက်ကြပြီး အချို့ကမျိုးစေ့ချကိရိယာဖြင့်ဆွဲ၍မျိုးစေ့ချကြကြောင်း၊ ပိုးမွှား ရောဂါကျရောက်မှုသည် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ရာသီဥတုနှင့် ဆက်စပ်လျှက်ရှိရာ မိုးရာသီတွင် ဘက်တီးရီးယားရွက်ခြောက်ရောဂါကျရောက်မှု ဆိုးရွားနိုင်ပြီး နွေစပါးတွင်ဘက်တီးရီးယား ရွက် စင်းရောဂါကျရောက်လေ့ရှိကြောင်း၊ မိုးစပါးတွင် ရွက်ပြားမျိုးနွယ်ဝင်အုပ်စုပေါင်းမြက်များ ပိုမို ပေါက်ရောက်ပြီး နွေစပါးတွင် မြက်မုန်ညင်းနွယ်ဝင်အုပ်စုနှင့် မြက်မျိုးနွယ်ဝင်အုပ်စု ပေါင်းမြက် များပိုမိုပေါက်ရောက်လေ့ရှိကြောင်း၊ မိုးစပါးနှင့်နွေစပါးတွင် သဘာဝမြေဩဇာနှင့်ဓါတ်မြေဩဇာ နှစ်မျိုးစလုံးသုံးစွဲရန်လိုအပ်ရာ သဘာဝမြေဩဇာသုံးစွဲခြင်းဖြင့် စေးသောမြေကိုဖွယ်စေ၍ဖွယ်သောမြေကို စေးစေကြောင်း၊ဓါတ်မြေဩဇာကိုသုံးခြင်းဖြင့် စပါးပင်ရှင်သန်ကြီးထွားရေး၊ပွင့်သီးရေးတို့အတွက် လုပ်ငန်း အဝဝကိုအစဉ်လည်ပတ်နေစေရန်လိုအပ်သည့် phosphorous၊ Nitrogen၊ Potassium ဓါတ်များ ရရှိစေကြောင်း၊နွေစပါးတွင် နိုက်ထရိုဂျင်ဓါမြေဩဇာထည့်ခြင်းကြောင့် ရရှိသည့်အကျိုးအမြတ် သည် မိုးစပါးထက်ပို၍ကောင်းစေသည်သာမက စပါးအထွက်နှုန်းလည်း သိသာစွာတိုးတက်နိုင် ကြောင်း သိရှိရပါသည်။

(ရင်းမြစ်- တောင်သူကြီးများဂျာနယ်)

          မြန်မာလူမျိုးတို့၏ နေ့စဉ်ချက်ပြုတ်စားသောက်မှုအလေ့အထတွင် စားသုံးဆီသည် အဓိကအခန်း ကဏ္ဍမှ မပါမဖြစ် ပါဝင်နေသည်ကို တွေ့ရှိရပေမည်။ ရှေ့မြန်မာများလက်ထက်ကပင် “ဆီရွဲဖွဲ‌ တောင် ဟင်းဖြစ်” ဟု တင်စားရလောက်အောင် စားသုံးဆီကို နှစ်ခြိုက်စွာစားသုံးခဲ့ကြသည်မှာ ယခုကာလအထိ ပင် ဖြစ်ပေရာ ခေတ်စနစ်များ ပြောင်းလဲလာပြီး လူဦးရေတိုးတက်လာသည်နှင့်အမျှ ဆီကိုရေလို မချိုးနိုင် တော့ဘဲ ပြည်ပနိုင်ငံများမှ ဝယ်ယူတင်သွင်းလာခဲ့ကြရပြီ ဖြစ်ပါသည်။

          စားသုံးဆီဆိုသည်မှာ လူတို့ချက်ပြုတ်ကြော်လှော်စားသုံးရာတွင် အဆိပ်အတောက်မဖြစ်ပေါ်စေ ဘဲ စားသုံးရန်သင့်လျော်သောဆီဖြစ်ပြီး အပင်ထွက်ဆီ (Vegetable Oil) နှင့် တိရစ္ဆာန်ထွက်ဆီ (Animal fat) ဟူ၍ နှစ်မျိုးခွဲခြားထားပါသည်။ အမှန်စင်စစ်အားဖြင့် စားသုံးဆီတို့သည် ဓာတု‌ဗေဒဖွဲ့စည်းပုံအရ အဆီအက်ဆစ် (Fatty Acid) အမျိုးမျိုးဖြင့် ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ထားခြင်းဖြစ်ပြီး ပြည့်ဝအဆီအက်ဆစ် (Saturated Fatty Acid)၊ မိုနို မပြည့်ဝအဆီအက်ဆစ် (Mono Unsaturated Fatty Acid)၊ ပိုလီမပြည့်ဝအဆီအက်ဆစ် (Poly Unsaturated Fatty Acid) တို့ အချိုးအဆအမျိုးမျိုး ပေါင်းစပ်ပါဝင် နေသောကြောင့် စားသုံးဆီတို့၏ အရည်အသွေးများ ကွဲပြားနေရခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ မြန်မာလူမျိုးများ အနေဖြင့် ဟင်းချက်ရာတွင် အသုံးများသောစားသုံးဆီများမှာ မြေပဲဆီ၊ နှမ်းဆီ၊ နေကြာဆီ၊ စားအုန်းဆီ နှင့် ပဲပုတ်ဆီတို့ဖြစ်ပြီး ဖွဲနုဆီနှင့် ကနိုလာဆီတို့ကိုမူ အနည်းငယ်သာ အသုံးပြုကြရာ ယေဘူယျအားဖြင့် အပင်ထွက်ဆီ (Vegetable Oil) များကိုသာ စားသုံးဆီအဖြစ် အသုံးပြုကြသည်ဟု ဆိုနိုင်ပေသည်။

          မြန်မာနိုင်ငံ၏ လူဦးရေတိုးတက်လာမှုနှင့်အတူ ခေတ်နှင့်အညီပြောင်းလဲလာသော စားသောက်မှု ပုံစံများကြောင့် ပြည်ပမှ မှာယူတင်သွင်းရသော စားသောက်ကုန်အမျိုးမျိုးအနက် စားသုံးဆီသည်လည်း တစ်ခုအပါအဝင် ဖြစ်ပါသည်။ စားသုံးဆီကို စတင်တင်သွင်းခွင့်ပြုသည့်အချိန်မှစ၍ နှစ်စဉ်လျော့နည်း သွားခြင်းမရှိဘဲ ယနေ့ကာလအထိ တန်ချိန်များ တိုးမြင့်တင်သွင်းနေသည်ကို တွေ့ရမည်ဖြစ်ပါသည်။ ပင်လယ်ရေကြောင်းနှင့် နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးစခန်းများမှ တရားဝင် တင်သွင်းလာသော အရည်အသွေး စစ်ဆေးပြီးသည့် စားသုံးဆီများရှိသကဲ့သို့ စစ်ဆေးမှု တစ်စုံတစ်ရာမပါရှိဘဲ တရားမဝင် ဝင်ရောက်လာ သော စားသုံးဆီများလည်းရှိနေပေရာ အလွန်သတိပြုရမည့် အခြေအနေဖြစ်ပါသည်။ အဆိုပါတရားမဝင် ဝင်ရောက်လာသော စားသုံးဆီများတွင် ပုံပြောင်းအဆီအက်ဆစ်များ (Trans Fatty Acid) နှင့် ကျန်းမာရေးနှင့် ကိုက်ညီမှုမရှိသော အခြားဓာတ်သဘာဝ (ဥပမာ- အာဖလာတော့ဆင်မှိုဆိပ်) များ ပါရှိနေနိုင်ပါသည်။ ထိုကဲ့သို့သော စားသုံးဆီများကြောင့် သွေးအတွင်း ကိုလက်စထရောများ မြင့်တက် လာပြီး နှလုံးနှင့် အသည်းအဆီဖုံးခြင်း၊ အသည်းကင်ဆာဖြစ်ခြင်းစသည့် ကုသရန် ခက်ခဲသောဝေဒနာ များ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ပါသည်။

          စားသုံးဆီ တစ်ဂရမ်( 1 gram) ကို စားပြီးတိုင်း အင်အားဓာတ်(စွမ်းအင်) ကိုး ကယ်လိုရီ ( 9 kal/gm) ရရှိစေပြီး ထိုရရှိလာသော စွမ်းအင်ကို နေ့စဉ်လှုပ်ရှားသွားလာမှုများတွင် အသုံးပြုကြရပါသည်။ ထို့‌ကြောင့် စားသုံးဆီသည် လူတို့အတွက် အင်အားဖြစ်စေသောအစာအုပ်စုဝင် ဖြစ်သော်လည်း လိုအပ် သည့် ပမာဏထက်ပို၍စားသုံးမိပါက အင်အားဓာတ် လွန်ကဲမှုကိုဖြစ်ပေါ်စေပြီး ကိုယ်အလေးချိန် တိုးလာ နိုင်သည်နှင့်အမျှ အဝလွန်လာကာ သွေးတိုးရောဂါ၊ နှလုံးရောဂါ၊ ဆီးချိုရောဂါ၊ အဆစ်ရောင်ရောဂါ စသည့် နာတာရှည်ဝေဒနာများ ဖြစ်ပေါ်လာစေနိုင်ပါသည်။

          စားသုံးဆီကို အလွန်အကျွံစားသုံးသောကြောင့် ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည့် ရောဂါဆိုးများမှ ရှောင်ရှား နိုင်ရန်အလို့ငှာ အသက်အုပ်စုအလိုက်တစ်နေ့တာအတွက် အနည်းဆုံးလိုအပ်သော စားသုံးဆီပမာဏကို ကျန်းမာရေးဦးစီးဌာန(အာဟာရဌာနခွဲ)မှ အောက်ပါဇယားအတိုင်း လမ်းညွှန်မှုပြုထားသည်ကို တွေ့ရှိ ရမည်ဖြစ်ပါသည်-

          အထက်ဖော်ပြပါ ကျန်းမားရေးဦးစီးဌာနက လမ်းညွှန်မှုပြုထားသောစားသုံးဆီပမာဏနှင့်အညီ မိသားစုတိုင်းက တိကျစွာလိုက်နာသုံးစွဲခြင်းဖြင့် ကုသရန်ခက်ခဲသော နာတာရှည်ရောဂါ ဝေဒနာဆိုးများ မှ ကင်းဝေးစေခြင်းကြောင့် ဆေးကုသမှုအတွက် အသုံးပြုရမည့်ကုန်ကျစရိတ် သက်သာခြင်းနှင့် မိသားစု ဝင်များ စိတ်ချမ်းသာမှုကိုရရှိနိုင်ခြင်း၊ မလိုအပ်ဘဲပိုလျှံစွာဝယ်ယူနေရသောစားသုံးဆီအတွက် ကုန်ကျ စရိတ်ကို စုဆောင်းလာနိုင်ခြင်းတို့အပြင် အခြားလူမှုစီးပွားဘဝများကိုလည်း မြင့်မားလာစေနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။

          မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းရှိ ပြည်သူတစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းမှ အစပြူ၍မိသားစုပေါင်းများစွာက စားသုံး ဆီကို လိုအပ်သလောက်သာ သုံးစွဲလိုက်ခြင်းအားဖြင့် ပြည်သူများကျန်းမာသန်စွမ်းပြီး နာတာရှည်ရောဂါ များကင်းဝေးကာ မိမိတို့၏လုပ်ငန်းဆောင်တာများကို စွမ်းအားပြည့်ဆောင်ရွက်လာနိုင်ခြင်းနှင့်အတူ စားသုံးဆီတင်သွင်းမှုအတွက် အသုံးပြုရသော နိုင်ငံခြားငွေ ချွေတာလာနိုင်ခြင်းကြောင့် အခြားပြည်တွင်း လိုအပ်ချက်များကို ပိုမိုဖြည့်ဆည်း တိုးချဲ့ဆောင်ရွက်လာနိုင်မည်လည်း ဖြစ်ပါသည်။

          စားသုံးသူပြည်သူများ၏ ကျန်းမာရေးသည် နိုင်ငံတော်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် လွန်စွာ အရေးပါသည်ဖြစ်ပေရာ လူတိုင်းကိုယ်စီ စားသုံးဆီနှင့် ကျန်းမာရေးဆက်နွယ်မှုကို ဂရုပြုကြခြင်းဖြင့် စားသုံးဆီကြောင့်ဖြစ်ပွားတတ်သော နာတာရှည်ရောဂါဝေဒနာများမှ ကင်းဝေးကြစေရန် အရည်အသွေး စစ်ဆေးပြီးသော စားသုံးဆီများကို ကျန်းမာရေးဦးစီးဌာနမှ လမ်းညွှန်ထားသော ပမာဏနှင့်အညီ လိုအပ်သလောက်သာဝယ်ယူသုံးစွဲကြပါရန် ရေးသားတင်ပြလိုက်ရပါသည်။

ကျမ်းကိုး။      ။မိသားစုအာဟာရနှင့် မြန်မာ့အစားအစာ (၁၉၉၀၊ ဇန်နဝါရီလ) ကျန်းမာရေးဦးစီးဌာန၊ အာဟာရဌာနခွဲ။

(အိအိချော)

CTQM

နှစ်စဉ် မတ်လ(၁၅)ရက်နေ့ကို ကမ္ဘာ့စားသုံးသူအခွင့်အရေးများနေ့အဖြစ် သတ်မှတ်ထားပြီး အထိမ်းအမှတ် ဆောင်ပုဒ်တစ်ခု ထုတ်ပြန်၍ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စားသုံးသူလှုပ်ရှားမှုများကို ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါသည်။ စားသုံးသူအခွင့်အရေးများပြည့်ဝစေဖို့ စားသုံးသူများ၏ လိုအပ်ချက်အသံများကို သက်ဆိုင်ရာ ကဏ္ဍအသီးသီးနှင့် အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများက သိမြင်ပြီး အလေးဂရုပြု ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်စေဖို့ ရည်ရွယ်ပါတယ်။ ၂၀၂၀ပြည့်နှစ်တုန်းက ကမ္ဘာ့စားသုံးသူအခွင့်အရေးများနေ့အထိမ်းအမှတ် ဆောင်ပုဒ်မှာတော့ “Sustainable Consumer” “စားသုံးသူအရေး စဉ်ဆက်မပြတ်ဆောင်ရွက်ပေး” ဖြစ်ပါတယ်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာက သတ်မှတ်ထားတဲ့ စားသုံးသူအခွင့်အရေး(၈) ချက်မှာ ပါဝင်တဲ့ “ပစ္စုပ္ပန်တွင် သာမက အနာဂတ် မျိုးဆက်များအတွက်ပါ ကောင်းမွန်သာယာသော လူနေမှုအဆင့်အတန်းနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်တွင် နေထိုင်နိုင်ခွင့်ရရှိစေခြင်း” ဆိုတဲ့ ရေရှည်မျှော်မှန်းဆောင်ရွက်ရမည့်အချက်နှင့်အညီ ဦးတည်ဆောင်ရွက်ကြစေဖို့ ရည်ရွယ်ပါတယ်။ ထုတ်လုပ်မှုနှင့် စားသုံးမှုပုံစံတိုင်းတွင် ရေရှည်အတွက် ပိုမိုတည်တံ့ခိုင်မြဲသော အလေ့အကျင့်ကောင်းများ မြှင့်တင်ကျင့်သုံးကြရန်အတွက် စည်းရုံး လှုံ့ဆော် အသိပညာပေးမှုများ ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြပါတယ်။

၂၀၂၁ ခုနှစ် ဆောင်ပုဒ်သတ်မှတ်

ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၀ပြည့်နှစ်မှာတော့ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းလုံးရှိ စားသုံးသူပြည်သူအားလုံးရင်ဆိုင်ရတဲ့ COVID-19 ကပ်ရောဂါကို တွန်းလှန်ခဲ့ကြရပါတယ်။ COVID-19 ကပ်ရောဂါကာကွယ်ထိန်းချုပ် ကုသခြင်းတွေ ဆောင်ရွက်ကြရင်း လူမှု့ဘဝနှင့်လိုက်လျောညီထွေမှုရှိမယ့် New Normal လူနေမှု ဘဝပုံစံအသစ်နဲ့ နေထိုင်လှုပ်ရှားခဲ့ကြပါတယ်။ ရောဂါကာကွယ်ထိန်းချုပ် ကုသရေးဆိုင်ရာ ဆေးဝါးများ၊ ဆေးပစ္စည်းများ၊ အစားအသောက်များကို စားသုံးသူအခွင့်အရေးများနှင့်အညီ ဘေးအန္တရာယ်ကင်းရှင်းစွာ အသုံးပြုခွင့်နှင့် နစ်နာဆုံးရှုံးမှုများ မရှိအောင် ကာကွယ်ပေးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ရောဂါကူးစက်မှု လျှော့ချနိုင်စေရန် ခရီးသွားလာမှုများ ကန့်သတ်မှုများရှိလို့ စက်သုံးဆီ သုံးစွဲမှု သိသာစွာလျော့ကျသွားတဲ့ ကောင်းကျိုးကိုတွေ့ရပေမယ့် အဆိုပါကာလအတွင်း အသုံးပြုခဲ့ရသော တစ်ခါသုံး Mask များ၊ PPE ဝတ်စုံများ၊ လက်အိတ်များ၊ ပလပ်စတစ်ထမင်းဘူး၊ ဇွန်း၊ ထည့်စရာခွက်နှင့် ရေသန့်ဗူးခွံများ စွန့်ပစ်မှုအများဆုံးနှစ် ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။

ပလပ်စတစ်ပစ္စည်းများဟာ နှစ်ပေါင်းများစွာဆွေးမြေ့ပျက်စီးနိုင်ခြင်းမရှိလို့ ဂေဟစနစ်ကို ဆိုးကျိုးများ သက်ရောက်လာစေမည့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာစိန်ခေါ်မှုတစ်ရပ် ဖြစ်နေတာတွေ့ရပါတယ်။ ဒီအခြေအနေကို အခြေခံပြီး ယခုနှစ် ၂၀၂၁ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့စားသုံးသူအခွင့်အရေးများနေ့ ဆောင်ပုဒ်မှာ “ပလပ်စတစ်ညစ်ညမ်းမှု တိုက်ဖျက်အစဉ်ရှေးရ (Tackling Plastic Pollution) ” ဟူ၍ သတ်မှတ်ထုတ်ပြန်လိုက်ပါတယ်။
ပလပ်စတစ်ညစ်ညမ်းမှုကို မူဝါဒချမှတ်တားဆီးမှုများ၊ ဆန်းသစ်တီထွင်မှုများနှင့် အပြုအမူ အပြောင်းအလဲများ ဆောင်ရွက်နိုင်ခြင်းမရှိပါက အောက်ပါအချက်များဖြစ်ပေါ်လာနိုင်မည်ဟု အစီရင်ခံစာထုတ် ပြန်ထားကြောင်း သိရပါသည်-
- နှစ်စဉ်ထုတ်လုပ်သည့် ပလပ်စတစ်၏ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းကို တစ်နှစ်အတွင်း သုံးစွဲနေကြောင်း၊
- ထုတ်လုပ်သည့် ပလပ်စတစ်၏ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းသည် တစ်ကြိမ်အသုံးပြုပြီး စွန့်ပစ်နေကြသော တစ်ခါသုံးပစ္စည်းများဖြစ်ကြောင်း၊
- သမုဒ္ဒရာအတွင်းသို့ နှစ်စဉ် ပလပ်စတစ်တန်ချိန် (၈)သန်းခန့် ဝင်ရောက်နေကြောင်း၊
- ၂၀၅၀ ပြည့်နှစ်ရောက်လျှင် သမုဒ္ဒရာထဲမှာ ငါးတွေထက် ပလပ်စတစ်တွေ ပိုများလာနိုင် ကြောင်း၊
- အဏ္ဏဝါနို့တိုက်သတ္တဝါများ၊ ပင်လယ်လိပ်၊ ပင်လယ်ငှက်များ သန်းချီသေဆုံးနိုင်ကြောင်း၊
အဆိုပါအစီရင်ခံစာတွင် ဒေသတွင်းနှင့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပတ်ဝန်းကျင် ညစ်ညမ်းမှုများကြောင့် ဂေဟစနစ် ပျက်စီးခြင်းနှင့် လူများ၏ ကျန်းမာရေးကို များစွာ ထိခိုက်လာနိုင်ကြောင်း မီးမောင်းထိုးပြခဲ့ကာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ပြဿနာကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းဖို့ လိုအပ်နေကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။ ပလပ်စတစ်အမှိုက်များကို စားသုံးမိသည့် ငါးများ၊ နွားနှင့်ဝက်များကို အသားငါးအဖြစ် လူသားများက စားသုံးမိပေမည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ ပလပ်စတစ် အကြပ်အတည်းနှင့် ပတ်သက်၍ စားသုံးသူများက သိရှိနားလည်လာပြီး ဈေးကွက်ကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲပုံသွင်းရန် ထုတ်လုပ်သူများကို တွန်းအားပေးခြင်း၊ အစိုးရမှ ပံ့ပိုးကူညီရန် စည်းရုံးခြင်းတို့ဖြင့် ရေရှည်တည်တံ့သော စားသုံးသူပုံစံကို ရရှိရန် ကြိုးပမ်းကြရပါမည်။
ပလပ်စတစ်ညစ်ညမ်းမှုကိုလျော့ချဖို့ ဆောင်ရွက်နိုင်သည့်နည်းလမ်းများ
နိုင်ငံအသီးသီးတွင် စွန့်ပစ်ပစ္စည်း စီမံခန့်ခွဲမှုနည်းလမ်း အမြောက်အများ ကြံဆ ဆောင်ရွက်လျက် ရှိကြောင်း သိရပါသည်။ သို့ရာတွင် ပလပ်စတစ်ပစ္စည်း၏ ၉ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ကိုသာ ပြန်လည်ပြုပြင် ပြောင်းလဲသုံးစွဲနိုင်ကြောင်း သိရပါသည်။ ဒါကြောင့် ပလပ်စတစ်ညစ်ညမ်းမှုကို လျော့ချဖို့ အောက်ပါ အချက်(၃)ချက်ကို တစ်ဦးချင်းအနေနဲ့ ဆောင်ရွက်နိုင်ကြောင်း အကြံပြုထားပါတယ် -
- (Reduce) တတ်နိုင်သလောက် လျှော့ချသုံးပါ။(ဈေးဝယ်သွားလျှင် အိမ်မှ အိတ်များ၊ ခြင်းများ ယူဆောင်သွားရန်၊ စားစရာဝယ်မည်ဆိုပါက ပလပ်စတစ်အိတ်သည်ဓာတ်ပြုနိုင်သဖြင့် မိမိတို့နေအိမ်က ထည့်စရာ စတီးချိုင့်ယူသွားရန်)
- (Reuse) နောက်ထပ်ပြန်ပြီး အသုံးပြုနိုင်တဲ့ ပလပ်စတစ်မျိုးရွေးချယ်ပါ။ (တစ်ခါသုံး ရေသန့်ဗူးအစား ပြန်လည်ဖြည့်၍ သုံးလို့ရမယ့် ကြာကြာအသုံးခံမည့်ရေဗူးများသုံးစွဲရန်)
- (Recycle) ပြုပြင်ပြောင်းလဲပြီး အခြားနေရာတွင် ပြန်သုံးရန်။ (စွန့်ပစ်ပလပ်စတစ်ကို ကျောက်ခဲ/အုတ်ခဲ ကဲ့သို့ ဘိလပ်မြေမံ၍ ရေမြောင်းဖောက်ရာတွင် ဘောင်အဖြစ် အသုံးပြုခြင်း၊ ရေသန့်ဗူးခွံကို အမျှင်ပုံစံဖြတ်၍ တံမြက်စည်းကြမ်းပြုလုပ်သုံးစွဲခြင်း)
- (Refuse) အထက်ပါ(၃)မျိုးအပြင် သုံးမယ်ဆိုကတည်းက ပလပ်စတစ်အစားထိုး စက္ကူအိတ်၊ အဝတ်အိတ်၊ ခြင်းတောင်းများကဲ့သို့ တခြားရွေးချယ်စရာ ပစ္စည်းကို ရွေးချယ်လိုက်ခြင်းဖြင့် ပလပ်စတစ်ကို ငြင်းဆန်ခြင်းဟာ အကောင်းဆုံးနည်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
- သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိမ်းသိမ်းရေး ပလပ်စတစ်ဆန့်ကျင်ရေး လှုပ်ရှားမှုတွေဖြစ်သော အသိပညာပေး‌ဟောပြောခြင်း၊ လက်ကမ်းစာစောင်များဝေခြင်း၊ သရုပ်ဖော်ပန်းချီပြသခြင်း၊ အမေးအဖြေ စစ်တမ်းကောက်ခြင်း၊ သုတေသနပြုလုပ်ခြင်း စသည်တို့မှာ ပါဝင်တဲ့ ဝါသနာအလေ့အကျင့် ထူထောင်ခြင်း၊
- မိမိဒေသမှာပင် တတ်နိုင်သည့် အစုအဖွဲ့အင်အားဖြင့် ပလပ်စတစ်အမှိုက်ကောက်ခြင်း၊ အခြားနေရာတွင် ပြန်လည်အသုံးပြုနိုင်အောင် ဆောင်ရွက်ခြင်း၊
ဆောင်ရွက်ရမည့်အချက်များ
- စွန့်ပစ်ပလပ်စတစ်မှ အသုံးဝင်သည့်ပစ္စည်းပြန်လည်ထုတ်လုပ်နိုင်မည့် တီထွင်မှုများကို အားပေးဖော်ဆောင်ခြင်း၊
- အစိုးရက ဥပဒေစည်းမျဉ်းစည်းကမ်းထုတ်ပြန်၍ တစ်ခါသုံးပလပ်စတစ် ထုတ်လုပ်ခြင်း၊ သုံးစွဲခြင်းကို တားမြစ်ခြင်း (သို့) အလွယ်တကူ မသုံးနိုင်အောင် အခွန်တိုးကောက်ခြင်း၊ ကုန်ကြမ်းတင်သွင်းမှုကန့်သတ်ခြင်းစသည့် မူဝါဒများ ချမှတ်ဆောင်ရွက်ခြင်း။
- ပလပ်စတစ်အစားထိုးပစ္စည်းထုတ်လုပ်သည့် လုပ်ငန်းများကို အားပေးမြှင့်တင်ခြင်း။
- အများပြည်သူ အသုံးပြုသည့်နေရာများမှာ သောက်ရေဖြည့်နိုင်မည့် ရေလိုင်း ပိုက်ခေါင်းစနစ် တပ်ဆင်ထားပေးခြင်း၊
- လစဉ် ပလက်စတစ် မသုံးစွဲရသည့်နေ့ သတ်မှတ် ပြဌာန်းခြင်း

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ပလပ်စတစ်သုံးစွဲမှု လျှော့ချရေးဆောင်ရွက်မှု

ရန်ကုန်မြို့ရှိ City Mart စတိုးဆိုင်များတွင် လစဉ်ရက်သတ်မှတ်၍ ပစ္စည်းထည့်သည့် ပလပ်စတစ်လက်ဆွဲအိတ် အခမဲ့ပေးအပ်ခြင်းမရှိသည့် အစီအစဉ်ကို ဆောင်ရွက်ခဲ့ခြင်း၏ ရည်ရွယ်ချက်သည် ထည့်စရာအိတ်ယူလာခဲ့ခြင်းဖြင့် ပလပ်စတစ်အိတ်လျှော့ချနိုင်စေရန် ရည်ရွယ်ကြောင်း၊ ဆိုင်၏အကျိုးအမြတ်အတွက်မဟုတ်ကြောင်း၊ ပြည်ပနိုင်ငံအများအပြားရှိ ကုန်တိုက်များ၌ ဈေးဝယ်လျှင် အခမဲ့ပလပ်စတစ်အိတ်ဖြင့် ထည့်ပေးလေ့မရှိကြောင်း သိရသည်။ ဆွေးမြေ့ပျက်စီးလွယ်သည့် စက္ကူအိတ်များကို အသုံးပြုရန် လှုံ့ဆော်လျက်ရှိကြပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၂၀၁၈ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးနေ့ အထိမ်းအမှတ် အခမ်းအနားမှာ “ပလပ်စတစ်ညစ်ညမ်းမှုကို တိုက်ဖျက်ကြပါစို့” ခေါင်းစဉ်နဲ့ ဆွေးနွေးပွဲပြုလုပ်ရာ မြန်မာနိုင်ငံမှာ နှစ်စဉ်မြစ်ချောင်းပင်လယ်ထဲကို စီးဝင်နေတဲ့ ပလပ်စတစ် အမှိုက်တန်ချိန် ၂၀၀ ခန့် ရှိကြောင်း၊ ယခင်တုန်းကထက် ပလပ်စတစ်သုံးစွဲမှု (၃)ဆခန့် မြင့်မားလာကြောင်း၊ မြို့ပြမြေ နေရာတွင် အမှိုက်ပုံအတွက် နေရာမရှိတော့ကြောင်း၊ အဆိုပါ ပလပ်စတစ်များမှာ နှစ်များစွာ မဆွေးမြေ့သည့်အတွက် လျှော့မသုံးစွဲလျှင် နောင်အနာဂတ် မျိုးဆက်များအနေဖြင့် ကိုယ်ပိုင်မြေပေါ်တွင် ပလပ်စတစ်အမှိုက်ကို နေရာပေးနေရ၍ ကျဉ်းမြောင်းလာမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ အမှိုက်ကနေ လျှပ်စစ်ထုတ်ဖို့ကြိုးစားကြပေမယ့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုနှင့် နည်းပညာအခက်အခဲများရှိနေသောကြောင့်၊ နေ့စဉ်လျှော့ချသုံးစွဲခြင်း၊ ပြောင်းလဲသုံးစွဲခြင်းတို့ ဆောင်ရွက်ရန် တိုက်တွန်းထားပါတယ်။
ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးနှင့် ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာများနေ့ အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် အသုံးပြုထားသော ပလပ်စတစ်အိတ်အဟောင်း (၁၀)လုံးကို အဝတ်စဖြင့်ချုပ်ထားသော ဈေးဝယ်အိတ်ဖြင့် လဲလှယ်ပေးသည့် အစီအစဉ်များ၊ သင်တန်းများ၊ ကမ်ပိန်းများပြုလုပ်ပြီး “သန့်မြန်မာ”အမည်ရှိ အဖွဲ့ကနေ အသိပညာပေးခြင်းတို့ကို ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြပါတယ်။

၂၀၂၁ ခုနှစ်မှာတော့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိန်းသိမ်းဖို့၊ ပလပ်စတစ် ညစ်ညမ်းမှု ပြဿနာကို ဖြေရှင်းဖို့ ပလပ်စတစ်ကိုခြေဖျက်တဲ့ ရောနှောဘက်တီးရီးယားများကို ဟန်ဂေရီမှ ဇီဝဓာတုပညာရှင်များက သုတေသနပြုတီထွင်နေလျက်ရှိကြောင်းသိရှိရရာ သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာကဏ္ဍမှလည်း နည်းမျိုးစုံ ရှာဖွေဆောင်ရွက်ရလျက်ရှိပါတယ်။
ပလပ်စတစ်ထုတ်လုပ်သူများသည် ပမာဏများများထုတ်လေ ထုတ်လုပ်မှု ကုန်ကျစရိတ် သက်သာလေဖြစ်သောကြောင့် များများမသုံးစွဲသင့်မှန်းသိသော်လည်း ဈေးကွက်ကို ချဲ့ထွင်ဆောင် ရွက်မှုများရှိနေပါတယ်။
စားသုံးသူတို့၏ အသံကို ထုတ်ဖော်ဖို့ အခွင့်အရေးရရှိသည့် ကမ္ဘာ့ စားသုံးသူအခွင့်အရေးများနေ့မှာ နှစ်အလိုက် ခေါင်းစဉ်သတ်မှတ်ပြီး လှုပ်ရှားမှုများ ဆောင်ရွက်ကြပါတယ်။ နိုင်ငံတကာတွင် ကမ္ဘာ့စားသုံးသူအခွင့်အရေးများနေ့အထိမ်းအမှတ် ညီလာခံ၊ ဆွေးနွေးပွဲ၊ စကားရည်လုပွဲ၊ အမေးအဖြေ၊ စာစီစာကုံးပြိုင်ပွဲများပြုလုပ်ခြင်း၊ ပိုစတာ၊ ဆိုင်းဘုတ်၊ လက်ကမ်းစာစောင်ဖြန့်ဝေအသိပေးခြင်းများ ဆောင်ရွက်ကြပါတယ်။
စီးပွားရေးနှင့်ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန၊ စားသုံးသူရေးရာဦးစီးဌာနသည် ကမ္ဘာ့စားသုံးသူအခွင့်အရေးများနေ့ အထိမ်းအမှတ်အခမ်းအနားများကို ၂၀၁၆ ခုနှစ်မှစတင်၍ နှစ်စဉ် မတ်လ(၁၅)ရက်နေ့တွင် ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။ စားသုံးသူကာကွယ်ရေးဉပဒေနှင့်အညီ စားသုံးသူအခွင့်အရေးများရရှိရေး၊ စားသုံးသူများလုံခြုံစိတ်ချရမှုရှိစေရေးအတွက် စားသုံးသူကာကွယ်ရေးလုပ်ငန်းများကို စဉ်ဆက်မပြတ်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါတယ်။ အာဆီယံ စားသုံးသူကာကွယ်ရေးကော်မတီနှင့် နိုင်ငံတကာစားသုံးသူအဖွဲ့အစည်းများနှင့် ပူးပေါင်းချိတ်ဆက် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါတယ်။ အမျိုးသားစားသုံးသူကာကွယ်ရေးအစီအစဉ်(NCPP) တွင် မူဝါဒ၊ အသိပညာပေး၊ ပြန်ကြားဆက်သွယ်ရေး၊ ဈေးကွက်စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးရေးနှင့် အရေးယူ ဆောင်ရွက်ခြင်းကဏ္ဍများပါဝင်ပြီး စားသုံးသူပြည်သူများအရေးကို ပိုမိုဆောင်ရွက်ပေးသွားနိုင်ရန် ရည်ရွယ်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါတယ်။ ယခုနှစ်အတွက် ကမ္ဘာ့စားသုံးသူအခွင့်အရေးများနေ့ ဆောင်ပုဒ်နှင့်အညီ ပလပ်စတစ်ညစ်ညမ်းမှုတိုက်ဖျက်ရေးကိုလည်း စားသုံးသူများနားလည် လက်ခံမှု၊ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်များ၏ ပူးပေါင်းပါဝင်မှု၊ အစိုးရဌာနများ၏ ထိန်းကျောင်းဆောင်ရွက်မှုများဖြင့် ရေရှည်အစဉ် ဂရုပြုဆောင်ရွက်သွားကြရမည်ဖြစ်ပါကြောင်း ၂၀၂၁ ခုနှစ် မတ်လ(၁၅) ရက်နေ့တွင်ကျရောက်သော ကမ္ဘာ့စားသုံးသူအခွင့်အရေးများနေ့အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် တင်ပြလိုက်ရပါတယ်။

ရီလင်းထွဋ် (မုံရွာ)

• စားသုံးဆီများတွင် အခြေခံအားဖြင့် ကျန်းမာရေးအရ သင့်တင့်စွာစားသုံးနိုင်သည့် မပြည့်ဝဆီများ၊ တတ်နိုင်သမျှလျှော့၍ စားသုံးသင့်သည့် ပြည့်ဝဆီများနှင့် လုံးဝမစားသုံးသင့်သော အသွင်ပြောင်းဆီများဟူ၍ (၃)မျိုးရှိသည်။
• မပြည့်ဝဆီသင့်တင့်စွာ စားသုံးခြင်းဖြင့် ခန္ဓာကိုယ်အတွက်ကောင်းမွန်သော သွေးတွင်းအဆီဓာတ်တို့ကို မြင့်တက်စေပြီး မကောင်းသောအဆီဓာတ်များအား လျှော့ချပေးခြင်းဖြင့် နှလုံးရောဂါနှင့် အမျိုးအစား (၂) ဆီးချိုရောဂါစသည့် မကူးစက်နိုင်သည့်ရောဂါများ ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေကို လျှော့နည်းစေပါသည်။ (ဥပမာ – မြေပဲဆီ၊ နှမ်းဆီ၊ နေကြာဆီ၊ ငါးမှရသော ဆီများ)
• ပြည့်ဝဆီစားသုံးခြင်းကြောင့် မကောင်းသောသွေးတွင်းအဆီဓာတ်များ လွန်ကဲစွာမြင့်တက်စေ၍ အဝလွန်ခြင်း၊ အသည်းအဆီဖုံးခြင်း၊ သွေးကြောနံရံတွင် အဆီများကပ်ခဲ၍ သွေးကြောများကျဉ်းကာ နှလုံးသွေးကြောပိတ်ရောဂါနှင့် လေဖြတ်ခြင်းတို့ကို ဖြစ်စေနိုင်ပါသည်။ (ဥပမာ – စားအုန်းဆီ၊ ဆီကြော်အစားအစာများ၊ တိရစ္ဆာန်မှရသော အဆီများ)
• အသွင်ပြောင်းဆီသည် အစားအသောက်များ ပိုမိုတာရှည်ခံ၍ အရသာရှိစေရန် ပုံမှန်အသုံးပြုသောဆီတွင် ဟိုက်ဒရိုဂျင်ဓာတ်ထည့်ပေါင်းထားသော ဆီဖြစ်ပြီး ပြည့်ဝဆီစားသုံးခြင်း၏ ဆိုးကျိုးများအပြင် သွေးတွင်းဆီများကို ပိုမို၍တက်စေခြင်း၊ ကောင်းမွန်သော သွေးတွင်းအဆီ ဓာတ်ကိုကျစေခြင်းနှင့် ခန္ဓာကိုယ်တွင်း ရောင်ရမ်းမှုများ ဖြစ်စေခြင်းတို့ကြောင့် အထက်ဖော်ပြပါ ရောဂါများအပြင် အမျိုးအစား (၂) ဆီးချိုရောဂါကိုပို၍ ဖြစ်ပွားစေနိုင်ပြီး နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများစွာ ခံစားရနိုင်ပါသည်။ (ဥပမာ – အသင့်စား အစားအစာများဖြစ်သည့် အာလူးကြော်၊ ကြက်ကြော်၊ ကိတ်မုန့်ပေါင်မုန့် စသည်တို့တွင် ပါဝင်သည့်ဆီ)
******ပြည့်ဝဆီများကို တတ်နိုင်သမျှလျှော့စား၍ အသွင်ပြောင်းဆီများ စားသုံးခြင်းကို လုံးဝရှောင်ကြဉ်ရမည်ဖြစ်ပါသည်*****
ရင်းမြစ် – ကျန်းမာရေးနှင့် အားကစားဝန်ကြီးဌာန

စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး၊ မုံရွာခရိုင်၊ ချောင်းဦးမြို့နယ်၊ ငါးလုံးတင်ကျေးရွာရှိ ဂျုံရိုးခမောက်(ခေါ်)ဂျုံရိုးဦးထုပ်လုပ်ငန်းမှ တာဝန်ရှိသူအချို့ထံမှ လုပ်ငန်းလုပ်ငန်းမှုအခြေအနေများကို လေ့လာ၍ သုံးသပ်တင်ပြလိုက်ရပါသည်။ ဂျုံရိုးခမောက်လုပ်ငန်းသည် မြန်မာ့လက်မှုပညာများထဲတွင် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်ပါသည်။ ရှေးနှစ်ပေါင်းများစွာကတည်းကပင် မိရိုးဖလာလုပ်ငန်းအဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြပြီး မြန်မာလူမျိုးများ နှစ်သက်စွာ အသုံးပြုခဲ့သော ဦးထုပ်တစ်မျိုးဖြစ်ပါသည်။ ချောင်းဦးမြို့နယ်၊ ငါးလုံးတင်ကျေးရွာအုပ်စုရှိ ငါးလုံးတင်ကျေးရွာ၊ မထိသာကျေးရွာနှင့် ဆင်မြေကျေးရွာများတွင် ဂျုံစိုက်ဧက (၂၀၀၀)ကျော်မှ ရရှိသော ဂျုံရိုးများကိုစုဆောင်း၍ ကြိုးကျစ်ခြင်းလုပ်ငန်းများကို ကျေးရွာသူ/သားများ အားလုံး လုပ်ကိုင်ကြပါသည်။ ငါးလုံးတင်ကျေးရွာတွင် ဂျုံရိုးခမောက် ထုတ်လုပ်သည့် လုပ်ငန်းရှင် (၇)ဦးခန့် ရှိပါသည်။
ဂျုံရိုးအဆစ်ချိုးခြင်းနှင့် အဆစ်ခွဲခြားခြင်း
ကုန်ကြမ်းဂျုံရိုးများကို အခြောက်လှန်း၍ သန့်စင်ပြီးပါက ဂျုံရိုးများကို သုံးဆစ်ချိုးယူ၍ အဆင့်အတန်း(၃)မျိုးခွဲခြားပါသည်။ ဂျုံရိုးတစ်ရိုး၏ အပေါ်ဆုံးအဆစ်သည် နူးညံ့သည့်အတွက် ဂျုံရိုး ဦးထုပ်အချောအတွက်လည်းကောင်း၊ အလယ်အဆစ်မှာ ဦးထုပ်ကြမ်းချောအတွက်လည်းကောင်း၊ နောက်ဆုံးအဆစ်မှာ ဦးထုပ်အကြမ်းအတွက်လည်းကောင်း အဆင့်ခွဲခြား၍ ဦးထုပ်(၃)မျိုး(၃)စား ထုတ်လုပ်ပါသည်။ ဂျုံရိုးအဆစ်များကို ကောင်း၊ သင့်၊ ညံ့ (၃)စားခွဲ၍ တစ်ပိဿာစည်းများ စည်းထားပါသည်။
ကြိုးကျစ်ခြင်း နှင့် ကုန်ချောထုတ်လုပ်ပုံအဆင့်ဆင့်
ဂျုံရိုး ဦးထုပ်တစ်လုံး ဖြစ်ပေါ်စေရန်အတွက် ပထမအဆင့်အနေဖြင့် ကုန်ကြမ်း ဂျုံရိုးကို ကျစ်ပင်စပိုင်းဖြစ်သော အပေါ်နှံကို ချိုးယူကြရပါသည်။ ကုန်ချောထုတ်လုပ်ပုံအဆင့်ဆင့်မှာ -
ချိုးပြီးသော ဂျုံရိုးများကို (၁၀)မိနစ်ခန့် ရေစိမ်ပြီးပါက ကြိုးကျစ်နိုင်ပါသည်။ (ရေစိမ်မှသာ ဂျုံရိုးများ ပျော့ပြောင်းသွားသည့်အတွက် ကြိုးကျစ်ရန် အဆင်ပြေမည်ဖြစ်ပါသည်) ဂျုံရိုးဦးထုပ် တစ်လုံးစာ အတွက် ကျစ်ကြိုးအရှည် အတောင်(၄၀)ခန့် လိုအပ်သည်။ (ဂျုံရိုး တစ်ပိဿာစည်း တစ်စည်းလျှင် ကျစ်ကြိုးအခွေ(၁၂)ခွေ ရရှိပါသည်) ကြိုးကျစ်ပြီးပါက ဆက်ထားသည့်ဂျုံရိုးတွင် ထွက်နေသည့် အစလေးများကို ကပ်ကြေးနှင့်ညှပ်ထုတ်ရပါသည်။ ဂျုံကျစ်ကြိုးကို ရေအနည်းငယ်စွတ်ပြီး အပ်ချုပ်စက် နှင့်ဂျုံရိုးဦးထုပ်များ ချုပ်ကြပါသည်။ (ကျား၊ မ၊ လူကြီး၊ လူငယ် မရွေး အသုံးပြုနိုင်သည့် ဒီဇိုင်း ပုံစံ (၇) မျိုးခန့် ချုပ်လုပ်ကြပါသည်) ချုပ်ပြီးဦးထုပ်များကို နေရောင်တွင် အချိန်အနည်းငယ် လှန်းပါသည်။ ဂျုံရိုး၏သဘာဝအရောင်သည် ညိုဝါရောင်ဖြစ်၍ ကန့်မှုန့်ကိုမီးရှို့ပြီး ပေါင်းခံအိုးနှင့် တစ်ည ပေါင်းခံကာ အရောင်ချွတ်လိုက်ပါက အဖြူရောင်သမ်းလာပါသည်။ အဖြူရောင်သမ်းနေသော ဦးထုပ်များကို နေရောင်ခြည်အောက်တွင် တစ်ရက်လှန်းပါသည်။ အချို့ဦးထုပ်များပေါ်ကို ဆေးရောင်စုံဖြင့် ပန်းအလှရေးဆွဲကြပါသည်။ နောက်ဆုံးအဆင့်အနေဖြင့် ဦးထုပ်မေးသိုင်းကြိုးတပ်ရန် ရိုက်သီးကွင်း ကလေးနှစ်ခု ရိုက်တပ်ပြီးပါက ဈေးကွက်သို့ တင်ပို့ရောင်းချရန် အသင့်ဖြစ်ပြီးဖြစ်ပါသည်။
ဈေးကွက်၊ ဈေးနှုန်းအခြေအနေ
ဂျုံရိုးဦးထုပ်တစ်လုံးလျှင် ဖောက်သည်ဈေးမှာ အရွယ်အစားအမျိုးမျိုးပေါ်မူတည်၍ ကျပ် (၁ဝဝဝ/- မှ ၂ဝဝဝ/- ကြား)ရရှိပြီး ဈေးဆိုင်များတွင် လက်လီရောင်းဈေးနှုန်းများမှာ ကျပ် (၁၅ဝဝ/-မှ ၄ဝဝဝ/-) ဈေးအသီးသီးဖြင့်ရောင်းချကြပါသည်။ စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးအတွင်း၊ ရန်ကုန်မြို့၊ မြစ်ကြီးနားမြို့၊ ပခုက္ကူမြို့၊ မြင်းခြံမြို့များသို့ အများဆုံးတင်ပို့ခြင်းနှင့် မြန်မာနိုင်ငံတစ်ဝှမ်းလုံးသို့ တစ်နှစ်ပတ်လုံးတင်ပို့ရောင်းချရာ လုပ်ငန်းရှင်တစ်ဦးလျှင် အလုံးရေ(၁)သိန်းကျော် ရောင်းချနိုင်ပါသည်။
အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းများနှင့် လုပ်သားခပေးချေရမှု အခြေအနေ
ဂျုံရိုးကျစ်ခြင်းလုပ်ငန်းသည် လွယ်ကူပြီး ကျွမ်းကျင်စွာရက်လုပ်ပါက လူတစ်ဦးလျှင် တစ်ရက် ဦးထုပ်(၃/၄)လုံးစာ ရက်လုပ်နိုင်ပါသည်။ ကျစ်ကြိုးဈေးနှုန်းမှာ ဦးထုပ်တစ်လုံးစာ အတောင်(၄၀)ကို ကျပ်(၈၀၀ မှ ၁၀၀၀ ကြား) ပေးချေရပါသည်။ စက်ချုပ်ရာတွင် လှပသေသပ်သည့် ဦးထုပ်များရရှိရန် အမျိုးသမီးတစ်ဦး၏ ကျွမ်းကျင်မှုအရ တစ်ရက်လျှင် ဦးထုပ်လုံးရေ(၄၀/၅၀)ခန့် ချုပ်လုပ်နိုင်ပြီး စက်ချုပ်အလုပ်သမားတစ်ဦး တစ်ရက်လုပ်ခမှာ ကျပ်(၄၀၀၀/- မှ ၅၀၀၀/- ကြား) ရရှိပါသည်။ ဂျုံရိုးဦးထုပ် ထုတ်လုပ်သည့် လုပ်ငန်းရှင်တစ်ဦးသည် အလုပ်သမား (၁၅ဦး မှ ၂၀ဦးထိ) ငှားရမ်းလုပ်ကိုင်ပါသည်။
သုံးသပ်ချက်
ဂျုံရိုးခမောက်(ခေါ်) ဂျုံရိုးဦးထုပ်၏ အားသာချက်များမှာ ထုတ်လုပ်မှုစရိတ် သက်သာသော လက်မှုလုပ်ငန်းတစ်ခုဖြစ်ခြင်း၊ ရိုးရှင်းလှပပြီး ပေါ့ပါးခြင်း၊ အများပြည်သူဝယ်ယူနိုင်သည့် ဈေးနှုန်းဖြစ်ခြင်း၊ လူသုံးများသည့် ဈေးကွက်ဝင် ထုတ်ကုန်တစ်မျိုးဖြစ်ခြင်း၊ နေပူဒဏ်ကာကွယ်ပေးသော ပြည်တွင်းဖြစ် အသုံးအဆောင်တစ်မျိုးဖြစ်ခြင်း၊ အိမ်တွင်းလက်မှုလုပ်ငန်းဖြစ်ပြီး အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းများ များစွာဖန်တီးပေးနိုင်ခြင်းတို့ကြောင့် အရင်းအနှီး၊ နည်းပညာနှင့်ဈေးကွက်စသည့် အထောက်အပံ့ကောင်းများပံ့ပိုးပေးနိုင်ပါက ကျေးလက်ဒေသ လူမှုဘဝဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန် များစွာ အထောက်အကူပြုနိုင်မည်ဖြစ်ကြောင်း သုံးသပ်တင်ပြလိုက်ရပါသည်။