မြန်မာနိုင်ငံရှိလူများ နေစဉ်ထမင်းဟင်းများ ချက်ပြုတ်စားသုံးရာတွင် စားသုံးဆီမှာ မရှိမဖြစ် လိုအပ်သည့် ဟင်းချက်ဆီဖြစ်ပါသည်။ ဟင်းချက်ဆီများထဲတွင် လူကို ကျန်းမာရေးအတွက် အထောက်အကူပြုသည့်ဆီ (Healthy Oil) ဖြစ်သည့်ဆီမှာ နှမ်းဆီဖြစ်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဆီထွက်သီးနှံများဖြစ်သော နှမ်း၊ မြေပဲ၊ နေကြာ နှင့် ပန်းနှမ်းဟူ၍ (၄)မျိုးရှိရာ နှမ်းသီးနှံကို မြန်မာ၊ အိန္ဒိယ၊ အင်ဒိုနီးရှား၊ တရုတ်နှင့် အာဖရိကတို့တွင် အဓိကထား စိုက်ပျိုးကြပါသည်။
မြန်မာနိုင်ငံတွင် နှမ်းကို နွေနှမ်း၊ မိုးနှမ်း၊ ဆောင်းနှမ်းဟူ၍ တစ်နှစ်လျှင် (၃)ကြိမ် စိုက်ပျိုး ပါသည်။ နှမ်းလျင်မှာ မိုးကြိုနှမ်းဖြစ်သဖြင့် ဖေဖော်ဝါရီလနှင့် မတ်လတို့တွင်စိုက်ပျိုးနိုင်ပြီး၊ မိုးနှမ်း ကို မေလနှင့် ဇွန်လတို့တွင်စိုက်ပျိုး၍ ဆောင်းနှမ်းကို ဩဂုတ်လနှင့် စက်တင်ဘာလ တို့တွင် စိုက်ပျိုး ကြပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် နှမ်းသီးနှံသည် ဆီထွက်သီးနှံ စိုက်ပျိုးဧရိယာထဲတွင် အများဆုံးဖြစ်ပြီး ဆီထွက်သီးနှံစိုက်ဧရိယာ၏ ၆၀% စိုက်ပျိုးပါသည်။ နှမ်းသီးနှံသည် စိုက်ပျိုးရာတွင် ကုန်ကျစရိတ် သက်သာသည့်အတွက် တောင်သူများအလွယ်တကူစိုက်ပျိုးသည့် သီးနှံဖြစ်ပါသည်။ နှမ်းသီးနှံသည် နေကြာ၊ ပဲတီစိမ်း၊ ဝါကဲ့သို့ ရွက်ပြန့်ပင်ဖြစ်ပြီး အပင်အမြင့် ၄ပေမှ ၆ပေထိ မြင့်နိုင်ပြီး အပူပိုင်း ဒေသတွင် ၃ပေမှ ၅ပေအထိ မြင့်နိုင်ပါသည်။ နှမ်းကို အပူပိုင်းဒေသနှင့် အပူသမပိုင်းဒေသရှိ လွင်ပြင် များနှင့် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အထက် အမြင့်ပေ ၄၀၀၀ခန့်ရှိသော ဒေသများတွင် ကောင်းမွန်စွာ စိုက်ပျိုးနိုင်ပါသည်။ အပူချိန်လျော့နည်းသည့်ဒဏ်ကို ခံနိုင်ရည်မရှိဘဲ အပူချိန် ၇၀ဒီဂရီဖာရင်ဟိုက်မှ ၉၀ဒီဂရီဖာရင်ဟိုက် ရှိလျှင် စိုက်ပျိုးရန်အကောင်းဆုံးဖြစ်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် နှမ်းမျိုးကွဲပေါင်း (၆၀)ကျော်ရှိရာ မိုးခေါင်ဒဏ် အသင့်အတင့်ခံနိုင်သည့် မျိုးနှင့် ရေကောင်း၊ မြေကောင်းကြိုက်သည့် နှမ်းမျိုးများကို နှမ်းစိုက်တောင်သူများအနေဖြင့် ရွေးချယ်စိုက်ပျိုးသင့်ပါသည်။
နွေနှမ်းများစိုက်ပျိုးရာတွင် ဆင်းရတနာ-၃၊ စမုံနက်နှမ်း၊ ဆင်းရတနာ-၄နှင့် ဆင်းရတနာ-၁၄ မျိုးများကိုရွေးချယ်ခြင်းဖြင့် ရာသီဥတုဒဏ်၊ ပိုးမွှားရောဂါဒဏ်ခံနိုင်ရည်ရှိသဖြင့် ရွေးချယ် စိုက်ပျိုး သင့်ပါသည်။ မိုးစိုက်နှမ်းအဖြစ် သင့်လျှော်သည့်မျိုးများမှာ ဆင်းရတနာ၊ နှမ်းနီ ၂၅/၁၆၀၊ မယ်တော် လက်သဲ၊ မကွေး၇/၉၊ မကွေး ၂/၂၁မျိုးတို့ကို ရွေးချယ်စိုက်ပျိုးသင့်သလို မိုးနှောင်းတွင် စိုက်ပျိုးရန် သင့်တော်သည့် မျိုးများမှာ ကြယ်မရှောင်နှင့် ဘုတ်မွှေးမျိုးတို့ဖြစ်ပါသည်။ သက်လျင် နှမ်းမျိုး များတွင် အထွက်ကောင်းမျိုးများဖြစ်သည့် နှမ်းနက် ဆင်းရတနာ(၃)သည် အသက်၈၅-၉၀ရက်၊ နှမ်းစေ့အဖြူ ဆင်းရတနာ(၄)သည် ၈၀-၈၅ရက်၊ ဆင်းရတနာ (၈)သည် ၇၅-၈၀ရက်၊ ဆင်းရတနာ (၁၀)သည် ၇၅-၈၀ရက်၊ ရေဆင်း (၉)နှမ်းဖြူသည် ၈၀-၈၅ရက်၊ ဆင်းရတနာ (၅)သည် ၈၀-၈၅ရက်၊ မကွေးဖြူ ၆၅-၇၀ရက်၊ မကွေးနီ ၁/၀၄သည် ၈၅-၉၀ရက်၊ မကွေးနီ ၂/၀၄သည် ၈၅-၉၀ရက်၊ မကွေး ၇/၉သည် ၈၅-၉၀ရက်၊ နှမ်းနီ ၂၅-၁၆၀သည် ၈၅-၉၀ရက်ရှိသဖြင့် နှမ်းမျိုးများမှာ ၆၅မှ ၉၀ရက် အတွင်းသာရှိပါသည်။
နှမ်းများစိုက်ပျိုးရာတွင် မြေမျက်နှာပြင်ညီညာစေရန်အတွက် မြေပြုပြင်ဆောင်ရွက်ရပါမည်။ စိုက်ပျိုးချိန်တွင် ရေသွင်း၊ ရေထုတ်မြောင်းများ စနစ်တကျပြုပြင်ပေးပြီး တစ်ဧကလျှင် နှမ်းမျိုးစေ့ ၂ ပြည်မှ ၄ပြည်အထိ အသုံးပြုနိုင်ပါသည်။ နှမ်းစိုက်ပျိုးရာတွင် မြေအောင်းပိုးရန်မှကာကွယ်ရန်၊ အပင်ပေါက်နှုန်း ကောင်းရန်၊ အပင်ပေါက်များသန်မာရန် ၊ နှမ်းဖိုရောဂါနှင့် နှမ်းရိုးမဲရောဂါများကို
ကာကွယ်ရန်အတွက် မျိုးစေ့လူးနယ်ဆေးကို လူးနယ်ပြီးမှ စိုက်ပျိုးရန်လိုအပ်ပါသည်။ မျိုးစေ့ကို ကြောင်းတိမ်တိမ်ဆွဲ၍ မြေကြီးခပ်ပါးပါးဖုံးအုပ်ပေးရန်လိုအပ်ပါသည်။ အတန်းလိုက်စိုက်ပျိုးလျှင် ပေါင်းမြတ်ရှင်းရန်လွယ်ကူခြင်း၊ လေဝင်လေထွက်ကောင်းမွန်ခြင်း၊ ပိုးမွှားရောဂါကာကွယ်နှိမ်နင်း ရန်လွယ်ကူခြင်း၊ အပင်ခွဲရာတွင်လွယ်ကူခြင်းတို့ကြောင့် နှမ်းအထွက်တိုးခြင်းကို အထောက် အကူပြု ပါသည်။ နှမ်းမျိုးစေ့ချပြီးလျှင် ပေါင်းသတ်ဆေးပက်ဖျန်းရပါသည်။ နှမ်းအထွက်ကောင်းစေရန် မြေပြင်ချိန်တွင် နွားချေး(သို့) မြေဆွေးလှည်းအစီး ၅စီးမှ ၁၀စီးခန့်ထည့်ပေးရပါသည်။ နှမ်းမ စိုက်ပျိုးမှီ နောက်ဆုံးထွန်ရေးပြင်ချိန်၌ အထွက်တိုးကွန်ပေါင်း ၁၆:၁၆:၈+၁၂s (၁)အိတ်နှင့် မော်နီကာဂျစ်ပ်ဆပ်(၁)အိတ်ထည့်ပေးရပါမည်။ လိုအပ်ပါက (၁၅)ရက်သားတွင်တစ်ကြိမ်၊ (၃၀-၃၅) ရက်သားတွင်တစ်ကြိမ်၊ မိုးပုလဲမြေဩဇာ(၁)အိတ်ကို တစ်ဝက်စီခွဲ၍ကျွေးပေးရပါမည်။ နှမ်းပင် (၂၀-၃၅)ရက်သားတွင်တစ်ကြိမ်၊ (၄၀-၄၅)ရက်သားတွင် တစ်ကြိမ် ရွက်ဖျန်းအားဆေးကို ပက်ဖျန်း ပေးရပါမည်။ နှမ်းအပွင့်စပွင့်စအချိန်နှင့် အပွင့်တိတ်စအချိန်တွင် ရေလိုအပ်မှုမရှိစေရန် လိုအပ်ပါက ရေတစ်ကြိမ်စီသွင်းပေးရပါမည်။
နှမ်းသီးနှံတွင် အထွက်နှုန်းကိုထိခိုက်စေနိုင်သည့် ပိုးများမှာ ဖြုတ်စိမ်း၊ ဖြုတ်ညိုနှင့် ရွက်လိပ် ပိုးတို့ဖြစ်ပြီး ရောဂါမှာ နှမ်းဖိုရောဂါနှင့် နှမ်းရိုးမဲရောဂါတို့ဖြစ်တက်ပါသည်။ ပိုးများကိုကာကွယ် ရန်အတွက် အေမီဒါ၊ အက်စ်ဖိတ်၊ ကေလာဆေးများကို အညွှန်းအတိုင်းပက်ဖျန်းပေးရပါမည်။ ဖြုတ်ညိုပိုးသည် အပင်ကိုအာနည်းစေရုံသာမက နှမ်းဖိုရောဂါကိုပါကျရောက်စေသဖြင့် ဖူးပွင့်ချိန် တွင် ဖြုတ်ညိုပိုးကိုမဖြစ်မနေကာကွယ်နှိမ်နင်းရန်လိုအပ်ပါသည်။ နှမ်းရိုးမဲရောဂါသည် ရေဝပ်သော နှမ်းခင်းများတွင်ကျရောက်တက်ပါသည်။ နှမ်းရိုးမဲရောဂါအတွက် ကျူပရိုမက်၊ ဒိုင်ဇီတီး ရောဂါသတ် ဆေးများ ပက်ဖျန်းပေးခြင်းဖြင့် ထိရောက်စွာကာကွယ်နိုင်ပါသည်။
နှမ်းသီးနှံများရိတ်သိမ်းရာတွင် မြေပွလျှင်လက်ဖြင့်နှုတ်၍လည်းကောင်း၊ မြေမာပါက အပင် ခြေရင်းမှ တံစဉ်ဖြင့်ဖြစ်၍လည်းကောင်း ရိတ်သိမ်းရပါသည်။ နှမ်းအပင်တစ်ပင်တွင်ပါဝင်သော သီးတောင့်အရေအတွက်မှာ နှမ်းမျိုးနှင့် ပေါက်ရောက်သော အခြေအနေပေါ်မူတည်၍ သုံးလေးရာ အထိပါဝင်နိုင်ပါသည်။ နှမ်းပင်များရိတ်သိမ်းချိန်တွင် အလေအလွင့်နည်းပါးအောင် အချိန်မီ ရိတ်သိမ်းခြင်း၊ စနစ်တကျပုံခြင်း၊ နှမ်းထောင်ခြင်းများပြုလုပ်ရပါသည်။ နှမ်းကြီးမျိုးကို ရိတ်သိမ်းပြီး လျှင်ဖြစ်စေ၊ အခြားနှမ်းမျိုးကို နိုင်ငံခြားပို့ကုန်အဖြစ် အရည်အသွေးကောင်းလိုလျှင် တလင်းတွင် မပုံတော့ဘဲ တိုက်ရိုက်ထွာဆိုင်ခန့်စည်း၍ ထောင်၍နေလှန်းပြီး ခြောက်သွေ့ပါက ဒုတ်ဖြင့်ရိုက်၍ အစေ့များကိုခါယူနိုင်ပါသည်။ နှမ်းအထွက်နှုန်းအနေဖြင့် မျိုး၊ မြေ၊ စိုက်နည်းစနစ်၊ သွင်းအားစု များနှင့် အပင်ပြုစုနိုင်မှုအပေါ်မူတည်၍ တစ်ဧကလျှင် ၁၀တင်းမှ တင်း၂၀အထိထွက်ရှိနိုင်ပါသည်။ နှမ်းတစ်တင်းဆီကြိတ်လျှင် ဆီ (၆)ပိဿာခန့်ထွက်ရှိကြောင်းသိရှိရပါသည်။
နှမ်းတွင်ပါရှိသောအာဟာရများမှာ ကယ်လိုရီ၊ အဆီ၊ Copper ၊ သံဓါတ်၊ မဂ္ဂနိစ်၊ ကယ်စီယမ်၊ ဇင့်၊ Selenium နှင့် ဗီတာမင် B အုပ်စုများပါဝင်ပါသည်။ နှမ်းစေ့မှာ အဆီပျော်ဝင်လွယ်သော Sesamin ပါဝင်နေသည့်အတွက် သွေးအတွင်းကိုလက်စထရောကိုကျဆင်းစေပြီး သွေးပေါင်ချိန်ကို ထိန်းပေးပါသည်။ ကိုယ်အလေးချိန်လျော့ကျစေပြီး၊ အသည်းရောဂါမဖြစ်အောင် ကာကွယ်ပေး ပါသည်။ နှမ်းကပြည့်ဝဆီပါဝင်မှုနည်းခြင်းကြောင့် သွေးအတွင်းအကျိုးမပြုသည့် ကိုလက်စထရော ကိုကျစေပြီး ၊ အကျိုးပြုသည့် ကိုလက်စထရောကိုမြင့်တက်စေပါသည်။ နှမ်းမှာပါဝင်သော အမျှင်ဓါတ်မှာ အစာခြေစနစ်ကိုအထောက်အကူပြုသလို အူမကြီးကိုလည်းကျန်းမာစေနိုင်ပါသည်။ နှမ်းသီးနှံရှိ ဗီတာမင်နှင့် သတ္တုဓါတ်များက ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေကိုလျော့ချပေးနိုင်ပြီး Phytate ဆိုတဲ့
ဓါတ်ပေါင်းကကင်ဆာဖြစ်နိုင်မည့် ဆဲလ်များကိုကာကွယ်ပေးသလို ဓါတ်တိုးပစ္စည်းတွေကြောင့် ခန္ဓာကိုယ်မှာ ထိခိုက်မှုများမဖြစ်အောင် အထိရောက်ဆုံးကာကွယ်ပေးပါသည်။ နှမ်းဆီစားသုံးခြင်း ကြောင့် သွေးတွင်း သကြားဓါတ်ကို ထိန်းညှိပေးသလို ဆီးချိုရောဂါကြောင့် နောက်ဆက် တွဲပြဿာ နာများဖြစ်မလာဖို့ ကာကွယ်ပေးပါသည်။ နှမ်းမှာ ဇင့်၊ ကယ်ဆီယမ်၊ Phosphorus တို့ပါဝင်နေသဖြင့် အရိုးသိပ်သည်းဆကိုကောင်းမွန်စေပြီး၊ အရိုးကျိုးခြင်း၊ အရိုးအက်ခြင်းများကို မြန်မြန် သက်သာ စေပါသည်။ နှမ်းနက်တွင် အစွမ်းထက်သော အာနိသင် (၇)မျိုးရှိပါသည် -
(၁) ကိုလက်စထရောကို လျော့ကျစေပါသည်၊
(၂) ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေကို နည်းစေပါသည်၊
(၃) အစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်းပြဿနာများသက်သာစေပါသည်၊
(၄) ဆံပင်ကိုနက်မှောင်သန်စွမ်းစေပါသည်၊
(၅) ဗီတာမင် (B) အစုံပါဝင်ပါသည်၊
(၆) ကိုယ်ခံအားကိုထောက်ပံ့ပေးသည်၊
(၇) သွေးဖိအားကိုထိန်းထားပေးနိုင်ပါသည်၊
နှမ်းကို မြန်မာလူမျိုးများက လက်ဖက်သုပ်တွင်ထည့်၍စားသလို မုန့်ပဲသရေစာများပြုလုပ်၍ လည်းစားကြပါသည်။ နှမ်း၏အရသာမှာ ဆိမ့်ပြီး အနည်းငယ်ခါးသက်ပါသည်။ နှမ်းဆီစစ်စစ်သည် ဆေးဖက်ဝင်သည့်အတွက် အိမ်တိုင်းတွင်ဆောင်ထားသင့်ပြီး အစာချေအားကောင်းသဖြင့် ကလေး ငယ်များအစာမကြေဖြစ်လျှင် ဗိုက်ကိုလိမ်းပေးသဖြင့် ရောဂါများသက်သာစေနိုင်ပါသည်။ အသား အရေအတွက်လည်း နှမ်းမှာဇင့်ဓါတ်ပါဝင်သဖြင့် ပျက်စီးသွားသောဆဲလ်သေများကို ဆဲလ်အသစ် များအဖြစ် ပြန်လည်လဲပေးနိုင်စွမ်းရှိပြီး နေလောင်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်စေတက်သည့် အမဲစက် နှင့် တင်းတိတ်များ မဖြစ်အောင်ခပ်ပါးပါးလိမ်းပေးနိုင်ပါသည်။ နှမ်းဆီတွင် ကျန်းမာရေးကို အကျိုး သက်ရောက်မှုရှိစေသည့် Antioxidants နှစ်ခုဖြစ်တဲ့ sesamol နှင့် sesaminol တို့ပါဝင်ပါသည်။ ၎င်းသည် Antioxidants ကိုမြှင့်တင်ပေးခြင်းကြောင့် မူလအရင်းအမြစ် ဆဲလ်ပျက်စီးမှုကို လျော့ကျ စေပြီး အဆစ်အမြစ်နာကျင်ရောင်ရမ်းခြင်းကို သက်သာစေပါသည်။ နှမ်းဆီတွင် ပြည်ဝ ဆီပါဝင်မှု နည်းပြီး Monounsaturated နဲ့ Polyunsaturated Fat တွေပါဝင်ပါသည်။ နှမ်းဆီသုံးစွဲမှုကြောင့် နှလုံးကျန်းမာရေးကိုကောင်းမွန်စေပြီး ကိုလက်စထကို ထိန်းညှိပေးသလို နှလုံးသွေးကြောပိတ်ခြင်း ကိုလည်း ကာကွယ်ပေးပါသည်။ နှမ်းဆီသည် သွေးတွင်းသကြားဓါတ်ကို ထိန်းချုပ်ပေးသဖြင့် ဆီးချိုရောဂါရှိသူများ သုံးစွဲရန်သင့်တော်ပါသည်။ နှမ်းဆီတွင် ကော့ပါး၊ ဇင့်၊ မဂ္ဂနီစီယမ်၊ သံဓါတ်နဲ့ ကယ်ဆီယမ်ဓါတ်တို့ပါရှိပါသည်။ ဇင့်နှင့်ကော့ပါးတို့က သွေးနီဥဆဲလ်များဖြစ်ပေါ်မှုကို အထောက် အကူပြုပြီးသွေးလည်ပတ်မှုနဲ့ ဇီဝဖြစ်စဉ်တို့ကို ကောင်းမွန်စေပြီး အဆစ်အမြစ် ရောင်ရမ်းနာ များလည်း သက်သာစေပါသည်။ နှမ်းဆီတွင် သဘာဝကဖြစ်ပေါ်နေသော SPF ပါဝင်မှုကြောင့် နေရောင်ခံ ကာကွယ်ဆေးအဖြစ် အသုံးပြုနိုင်ပါသည်။ နှမ်းဆီကို ညအိပ်ရာဝင်ချိန်တွင် ခြေဖဝါးများ ကို နှိပ်နယ်ပေးခြင်းကြောင့် ကောင်းမွန်စွာအိပ်ပျော်နိုင်သလို၊ နှမ်းဆီနှင့် ဗီတာမင်အီး ကိုရောစပ်၍ လိမ်းပေးလျှင် ဆံပင်များနက်မှောင်သန်စွမ်းရန်အတွက်အထောက်အကူပြုပါသည်။ နှမ်းဆီကို ချက်ပြုတ်ရာတွင် သုံးသည့်အပြင် ဆေးဝါးများအတွက် သုံးစွဲရန်သင့်တော်သော အာဟာရ၊ ကာကွယ်မှုနှင့် ဆေးဖက်ဝင်ဂုဏ်သတ္တိများပါဝင်ပါသည်။ နှမ်းဆီသည် omega-3, omega-6 fatty acids, flavonoid phenolic antioxidants ဗီတာမင်များနှင့် အမျှင်ဓါတ်ဖြစ်သော phytonutrients ကြွယ်ဝပါသည်။
ထို့ကြောင့် စားသုံးသူများအနေဖြင့် နှမ်းသီးနှံနှင့် နှမ်းဆီကို စားသုံးခြင်းကြောင့် ကျန်းမာရေး အတွက်လည်းအထောက်အကူပြုသလို ပြည်တွင်းဆီဖူလှုံမှုကိုလည်း အထောက်အကူပြုနိုင်ပါသည်။ နှမ်းစိုက်ပျိုးသူတောင်သူများအနေဖြင့် နှမ်းစိုက်ပျိုးလျှင် စိုက်ပျိုးရလွယ်ကူပြီး ကုန်ကျစရိတ်လည်း အတော်အသင့် သက်သာသဖြင့် နည်းစနစ်ကောင်းများ၊ မျိုးကောင်းမျိုးသန့်များနှင့် ရေမြေရာသီ ဥတုလိုက်၍ စိုက်ပျိုးနိုင်မည်ဆိုလျှင် အထွက်နှုန်းလည်းကောင်း၍ အကျိုးအမြတ်များ ပိုမို ရရှိမည် ဖြစ်ကြောင်းသိရှိရပါသည်။ နှမ်းမျိုးသန့်များကိုရွေးချယ်စိုက်ပျိုးခြင်းဖြင့် နိုင်ငံပို့ကုန်အဖြစ် တင်ပို့ နိုင်မည်ဆိုလျှင် နိုင်ငံခြားဝင်ငွေများရရှိမည်ဖြစ်ကြောင်းရေးသားတင်ပြလိုက်ပါသည်။
DOCA(ပဲခူး)