စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး ကသာခရိုင်သည် သစ်တောဖုံးလွမ်းမှုကြီးမားပြီး မိုးရွာသွန်းမှုများသောကြောင့် အမြဲစိမ်းသစ်တောကြီးများဖြင့် စိမ်းစိုလျှက်ရှိပြီး ရေ၊ မြေ ရာသီဥတုမျှတကောင်းမွန်သောဒေသ ဖြစ်သည်။ ကတူး၊ ကနန်း၊ ရှမ်း၊ ကချင်၊ မြန်မာ လူမျိုးများ ပေါင်းစည်းနေထိုင်ကြပြီး စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးဖြင့် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းပြုကြသည်။ ဆည်မြောင်း၊ တာတမံကြီးများ မရှိသော်လည်း သဘာဝပေးသော မိုးရေဖြင့် လယ်ယာမြေများ စိုက်ပျိုးအောင်မြင်ကြပြီး ဒေသတွင်း ဆန်စပါးဖူလုံသည့်အပြင် ပိုလျှံသော ဒေသဖြစ်သည်။
သဘာဝကပေးထားသည့် ကောင်းမွန်သော ရေ၊ မြေ၊ ရာသီဥတု၊ သစ်တော၊ သယံဇာတများကို စနစ်တကျဖြင့် အကျိုးရှိရှိ အသုံးပြုခြင်းဖြင့် ကျေးလက်နေတောင်သူလယ်သမားများ လူနေမှုအဆင့် အတန်းမြင့်မားကာ မိသားစု စားဝတ်နေရေးလည်း ပိုမိုအဆင်ပြေလာနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ကျေးလက်နေတောင်သူများအနေဖြင့် အကျိုးရှိရှိအသုံးပြုကြသည်က အနည်းငယ်သာရှိကြသည်။ တောင်သူများအနေဖြင့် မိမိပိုင်လယ်ယာမြေများတွင် မိုးစပါးသီးနှံတစ်မျိုးတည်းသာ စိုက်ပျိုးကြပြီး အခြားသောရာသီများတွင် မြေလွတ်မြေလပ်များဖြစ်နေပြီး သီးနှံစိုက်ပျိုးခြင်းမရှိသည်ကို တွေ့ရသည်။
ကျေးလက်နေတောင်သူများအနေဖြင့် ဥယျာဉ်ခြံမြေများတွင် စီးပွားဖြစ်စိုက်ပျိုးထားခြင်းမဟုတ်သော သီးနှံများမှ ရာသီအလိုက် ဝင်ငွေများရရှိနေသည်ကို သတိပြုသင့်ပေသည်။ ဈေးကွက်ဝယ်လိုအားရှိသော စားပင်သီးပင်များကို ကျေးလက်တောရွာများရှိ လူနေအိမ်ခြံစည်းရိုးများတွင်လည်းကောင်း၊ လယ်ယာမြေစည်းရိုးများတွင်လည်းကောင်း အရိပ်လည်းရ အသီးစားရဟူသော ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် တမင်တကာ စိုက်ပျိုးထားခြင်းရှိသလို အလေ့ကျပေါက်ပင်အဖြစ် စိုက်ပျိုးထားကြသည်။ အဆိုပါ စားပင်သီးပင်များမှ ရာသီအလိုက်ဝင်ငွေများရရှိနေသောကြောင့် စနစ်တကျပြုစုပျိုးထောင်ပြီး စီးပွားဖြစ် စိုက်ပျိုးသင့်ပေသည်။
တညင်းသီး
တညင်းသီးသည် ပူအိုက်စွတ်စိုပြီး မိုးများသော ကသာခရိုင်ကဲ့သို့သော ဒေသများတွင် ဖြစ်ထွန်း အောင်မြင်သည်။ နှစ်စဉ် ဇန်နဝါရီလတွင် ဖူးပွင့်ကြပြီး ဇူလိုင်လများတွင် ခူးဆွတ်ကြသည်။ ကျန်းမာရေးအရ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများရှိကြောင်း အသိပညာပေးမှုများရှိသော်လည်း ပြည်တွင်းစားသုံးမှု မြင့်မားသော သီးနှံဖြစ်သည်။ အသီးအကင်းအဖူးများကို ဆားရည်စိမ်လုပ်စားကြသည်။ ကျက်အောင်ပြုလုပ်ပြီး ထုထောင်းကာ ဆား၊ ဆီဖြင့် စားကြသည်။ အသားဟင်းများဖြင့် ချက်စားကြသည်။ လက်ဖက်ဖြင့် စားကြသည်။ တညင်းသီးခူးဆွတ်ချိန်ရောက်သည်နှင့် ကုန်သည်ပွဲစားများက မြို့အရောက်၊ ကျေးရွာအရောက် စုဆောင်းဝယ်ယူကြပြီး မြို့ကြီးများဖြစ်သည့် ရန်ကုန်၊ မန္တလေး၊ မုံရွာ၊ ရွှေဘို၊ မြစ်ကြီးနား စသည့်မြို့ကြီးများသို့ တင်ပို့ရောင်းချကြသည်။ တညင်းသီးသည် ခူးဆွတ်ချိန် ဒေသပေါက်ဈေး အလုံး တစ်ရာ ၃၅၀၀ ကျပ် မှ ၄၀၀၀ ကျပ်ရှိပြီး ရာသီကုန်ချိန်တွင် အလုံးတစ်ရာ ၆၀၀၀ ကျပ် မှ ၇၀၀၀ ကျပ်အထိ ဈေးကောင်းရသောသီးနှံဖြစ်သည်။ တညင်းသီးပင်သည် သက်တမ်းရင့် အပင်ကြီးမျိုးဖြစ်ပြီး စတင်စိုက်ပျိုးချိန်မှ ငါးနှစ်တွင် ပန်းပွင့်ပြကာ ခြောက်နှစ်၊ ခုနှစ်နှစ်တွင် စတင်သီးသည်။ ၁၅ နှစ် သက်တမ်းရှိ တစ်ပင်လျှင် အလုံးရေ ၅၀၀ မှ ၁၀၀၀ ကြား သီးသည်။
ရေ၊ မြေ ရာသီဥတုအရ ဖြစ်ထွန်းအောင်မြင်ပြီး ဈေးကွက်ကိုတင်ပို့ရောင်းချနေသော တညင်းသီး သီးနှံသည် ကသာခရိုင်တွင် စိုက်ဧက မည်မျှရှိသနည်းဟုမေးလျှင် ကျေးရွာအိမ်ခြံစည်းရိုး၊ ယာခြံစည်းရိုး များတွင် စိုက်ပျိုးထားသောအပင်များကို ရေတွက်ပြီး စိုက်ဧကဖွဲ့ တွက်ယူမည်ဖြစ်သည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် မည်သည့်တောင်သူမှ သတ်သတ်မှတ်မှတ်ဖြစ်စေ၊ ရောနှော၍ဖြစ်စေ ဥယျာဉ်ခြံများဖြင့် စိုက်ပျိုးထားခြင်း မရှိသောကြောင့် ဖြစ်သည်။
လေခြူသီး(ခေါ်)လောင်ဂန်သီး(ခေါ်)စစ်ကိုင်းသီး(ခေါ်)ဒေသခေါ်နှင်းသီး
အဆိုပါအသီးသည် ဒေသအလိုက် အမျိုးမျိုးခေါ်ကြသည်။ အငြင်းအခုံလည်းဖြစ်ကြသည်။ ကသာခရိုင်ဒေသများတွင် နှင်းသီးဟုသာခေါ်သည်။ နှင်းသီးပင်သည် တစ်နှစ်ပတ်လုံး စိမ်းစိုနေသော အရွတ်များရှိသောကြောင့် အေးမြသောအရိပ်ကိုရစေပြီး ဈေးကွက်ဝင်လူကြိုက်များသော အသီး ဖြစ်သည့်အတွက် စီးပွားဖြစ်စနစ်တကျ စိုက်ပျိုးသင့်သည်။ ကသာခရိုင် မြို့နယ်များတွင် နေအိမ် ခြံစည်းရိုး၊ ယာခင်းစည်းရိုးများတွင် စိုက်ပျိုးကြသည်ကို တွေ့ရသည်။
နှင်းသီးသည် နှစ်စဉ် ဇန်နဝါရီလ၊ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ဖူးပွင့်ကြပြီး ဇူလိုင်လတွင် လှိုင်လှိုင်ပေါ် သည်။ နယ်ကုန်သည်များ စုဆောင်းဝယ်ယူကြပြီး မန္တလေးအဝယ်ဒိုင်သို့ တင်ပို့ကြသည်။ ပြည်တွင်း စားသုံးမှုမြင့်မားသကဲ့သို့ တရုတ်ဝယ်လက်များကလည်း အလုံးအရင်းဖြင့် ဝယ်ယူကြသည့်ဟု ကုန်သည်များထံက သိရသည်။ သီးနှံပေါ်ချိန် ဒေသပေါက်ဈေး တစ်ပိဿာ ၅၀၀ ကျပ် မှ ၈၀၀ ကျပ်ရှိသည်။ အရွယ်ရောက်ပြီး နှင်းသီးပင်တစ်ပင်သည် ပိဿာချိန် ၈၀ မှ ၁၀၀ အထိ သီးသည်။ နှင်းသီးတစ်ပင်မှ နှစ်စဉ်လေးသောင်းမှ ရှစ်သောင်းကျပ်အထိ ဝင်ငွေရကြသည်။
လိုင်ချီးသီး၊ ဒေသခေါ်တရုတ်နှင်းသီး
ကသာခရိုင်အတွင်းရှိ မြို့နယ်များတွင် လိုင်ချီးသီး (ဒေသခေါ်)တရုတ်နှင်းသီး ဖြစ်ထွန်း အောင်မြင်သည်။ အနံ့အရသာကောင်းမွန်ပြီး အဟာရဓာတ်ကြွယ်ဝသောကြောင့် လူတိုင်းနီးပါး ကြိုက်နှစ်သက်ကြပြီး ဈေးကွက်တွင် ဈေးကောင်းရ ရောင်းပန်းလှသော သီးနှံဖြစ်သည်။
နှစ်စဉ် အောက်တိုဘာလ နိုဝင်ဘာလများတွင် ဖူးပွင့်ကြပြီး ဧပြီလ၊ မေလတွင် ရင့်မှည့်ကာ ခူးဆွတ်ကြသည်။ ဒေသတွင်း စားသုံးမှုများသလို မန္တလေးဈေးကွက်များသို့ တင်ပို့မှုများသောကြောင့် ရာသီပေါ်ချိန်မှ ကုန်ဆုံးသည်အထိ ရောင်းအားကောင်းသောသီးနှံဖြစ်သည်။ အရွယ်ရောက်ပြီး တရုတ် နှင်းသီးပင်သည် ပိဿာချိန် ၈၀ မှ ၁၀၀ ကြားသီးပြီး ဒေသပေါက်ဈေး တစ်ပိဿာ ၅၀၀၀ ကျပ်မှ ၆၀၀၀ ကျပ်ထိ ဈေးကောင်းရသည်။ ကသာခရိုင်အတွင်း ဖြစ်ထွန်းအောင်မြင်ပြီး ဈေးကောင်းရသော တရုတ် နှင်းသီးအား ဥယျာဉ်ခြံများဖြင့် စိုက်ပျိုးခြင်းမရှိဘဲ မိသားစုအိမ်ခြံစည်းရိုးများတွင် စိုက်ပျိုးကြသည်။
မျှစ်
ကသာခရိုင် မိုးသစ်တောကြီးများ ဖုံးလွှမ်းမှုကြီးမားသလို သစ်တောထွက်ပစ္စည်းများသည် အလျှံပယ်ထွက်သည်။ မိုးဦးကျ မေလ၊ ဇွန်လမှစ၍ ကျေးလက်နေတောင်သူများ သစ်တောတွင်း အလေ့ကျပေါက်သော မျှစ်များအား ချိုးယူ၍ ရောင်းချကြသည်။ မျှစ်ကုန်သည်များမှ ကားလမ်းဘေး အဝယ်ဒိုင်များဖွင့်ကာ စုဆောင်းဝယ်ယူကြပြီး ရန်ကုန်၊ မန္တလေး၊ ရွှေဘို၊ မုံရွာ မြို့ကြီးများသို့ တင်ပို့ ရောင်းချကြသည်။ မျှစ်ရာသီပေါ်စ တစ်ပိဿာ ၁၀၀၀ ကျပ်၊ မျှစ်လှိုင်လှိုင်ပေါ်ချိန် ဇွန်လ၊ ဩဂုတ်လ များတွင် မျှစ်တစ်ပိဿာ ၅၀၀ ကျပ်၊ ရာသီကုန်ချိန် စက်တင်ဘာလနှင့် အောက်တိုဘာလများတွင် တစ်ပိဿာ ၈၀၀ ကျပ် မှ ၁၀၀၀ ကျပ်ထိ အရောင်းအဝယ်ရှိသည်။ မျှစ်ရာသီအစမှ ရာသီကုန်သည်အထိ ကသာခရိုင် မှ မြို့ကြီးများသို့ မျှစ်ပိဿာချိန် လေးသောင်းကျော် တင်ပို့မှုရှိကြောင်း မျှစ်ကုန်သည်များထံက သိရသည်။
မျှစ်ကို မျှစ်စို၊ မျှစ်ခြောက်၊ မျှစ်ပြုတ်၊ မျှစ်ချဉ်၊ မျှစ်မီးဖုတ်၊ မျှစ်ဆားရည်စိမ် စသည့်ဖြင့် အမျိုးမျိုး လုပ်စားကြသည်။ ဈေးကွက်တွင် စားသုံးမှုမြင့်မားပြီး ဈေးကွက်ဝယ်လိုအား ကောင်းသောမျှစ်ကို ကျေးလက်နေတောင်သူများအနေဖြင့် ဝါးစိုက်ခင်းကြီးများ ထူထောင်၍ ပိုမိုထုတ်လုပ်ရန် စီစဉ်နေသူများ ရှိကြောင်းသိရသည်။
နာနတ်သီး
ကသာခရိုင်ထွက် နာနတ်သီးသည် အရွယ်အစားကြီးမားပြီး အော်ဂဲနစ်သဘာဝမြေဩဇာဖြင့် စိုက်ပျိုးခြင်း၊ အရသာချိုမြခြင်းတို့ကြောင့် ဈေးကွက်ဝယ်လိုအားကောင်းသော သီးနှံဖြစ်သည်။ ခရိုင် အတွင်း နာနတ်သီးစိုက်ဧက (၇၁၄)ဧကကျော်ရှိပြီး မြစ်ကြီးနား၊ ရန်ကုန် ဗျူဟာကားလမ်းမကြီး ဘေးဝဲယာတွင် စိုက်ကြသည်။ ဖေဖော်ဝါရီလ၊ မတ်လတွင် စတင်စိုက်ပျိုးကြပြီး ဇူလိုင်လမှ စက်တင်ဘာလထိ ခူးဆွတ်ကြသည်။ နာနတ်သီးတောင်သူများသည် စိုက်ခင်းကားလမ်းဘေးများတွင် အရောင်းဆိုင်ဖွင့်ပြီး ဒေသထွက်ကုန် လက်ဆောင်အဖြစ်လည်းကောင်း၊ ရန်ကုန်၊ မန္တလေး၊ ရွှေဘို၊ မုံရွာ ကုန်စည်ဒိုင်များသို့ လည်းကောင်း တင်ပို့ရောင်းချကြသည်။ အရွယ်တော်နာနတ်သီး ဒေသပေါက်ဈေး တစ်လုံး ၈၀၀ ကျပ်မှ ၁၀၀၀ ကျပ်ဈေးရောင်းချရကြောင်း၊ အလေအလွင့်အသီးများအား နာနတ်သီးယို၊ နာနတ်ဝိုင် ပြုလုပ်ရောင်းချကြောင်းနှင့် နာနတ်သီးသီးနှံသည် အလေအလွင့်နည်းပါးပြီး အကျိုးအမြတ် များစွာရရှိကြောင်း သိရသည်။
ဖော်ပြပါ သီးနှံများထဲတွင် နာနတ်သီးသီးနှံမှလွှဲ၍ ကျန်စားပင်များမှာ ခြံစည်းရိုးထွက်သီးနှံများ ဖြစ်သည်။ အပင်အရေအတွက်နှင့် ဧကဝင်ဆန့်မှုတွက်ချက်ပြီး ခရိုင်တွင်း စိုက်ပျိုးဧက မည်မျှရှိသည်ကို ခန့်မှန်းတွက်ယူရပေသည်။ စိုက်ဧက တိတိကျကျစာရင်းမရရှိပေ။ လက်ကြီးကုန်သည်များအနေဖြင့် စိုက်ဧကနှင့် အထွက်နှုန်း၊ ဈေးကွက်ဝယ်လိုအားတွက်ချက်ပြီး လာရောက်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံကြသောကြောင့် စီးပွားရေးလောကတွင် စာရင်းဇယားသည်အဓိကကျသည်။ ထို့ကြောင့် စားသုံးမှုမြင့်မားပြီး ဈေးကောင်းလည်းရ ဈေးကွက်လည်းကျယ်ပြန့်သည့် ဒေသထွက်စားပင်များအား မိသားစုဝင်ငွေ ပိုမိုရရှိရေးအတွက် ဥယျာဉ်ခြံများဖြင့် စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်သင့်ပါကြောင်း တင်ပြလိုက်ရပါသည်။
DOCA(စစ်ကိုင်း)