ကယားပြည်နယ်ရှိ တိုင်းရင်းသားများ၏ ရှေးအခါကပင် အစဉ်အဆက် ဟင်းခတ်အမွေးအကြိုင်အဖြစ် အသုံးပြုလာခဲ့သည့် မက်ခါသီး (သို့မဟုတ်) Szechuan Pepper or Sichuan Pepper ကို ကယားရိုးရာအစားအစာများဖြစ်သော ရိုးရာဆန်ပြုတ်ချက်ရာတွင်လည်းကောင်း၊ ဟင်းချက်ရာတွင်လည်းကောင်း၊ ကယားဝက်အူချောင်း၊ ကယားတာလပေါ့ဟင်းနှင့် အထောင်းအမျိုးမျိုးတို့တွင်လည်း ထည့်သွင်းချက်ပြုတ်၍ စားသုံးကြသည့် အသီးဖြစ်ပါသည်။ မက်ခါသီး၏ အရသာမှာ ငရုတ်ကောင်းနှင့် ဆင်တူ၍ လျှာကို ထုံစေသည့်ပူရှိန်းရှိန်းအရသာရှိပါသည်။ ဒေသအချို့တွင် ပေါက်ရောက်မှုရှိသော်လည်း ကယားဒေသထွက် မက်ခါသီးက အရသာပိုမိုကောင်းမွန်သောကြောင့် ကယားမက်ခါသီးကိုသာ လူသိများခြင်းဖြစ်သည်။
မက်ခါသီးပင်ကို အယဉ်ပင်နှင့်အရိုင်းပင်ဟူ၍ (၂)မျိုးတွေ့ရပြီး၊ အယဉ်ပင်၏ အရွက်မှာ ပိုမိုနူးညံ့၍ ရှည်မျောမျောရှိ၍ အနံ့သည်မွေးပြီး အနည်းငယ် စူးရှရှအနံ့ရှိပါသည်။ အရိုင်းပင်မှာ အလေ့ကျပေါက်လေ့ရှိပြီး အရွက်မှာ ပိုကြမ်း၍ ပိုလုံးပြီး မွှေ့ရနံ့စူးရှပါသည်။ စစိုက်သည့် အချိန်မှစ၍ (၅)နှစ်မှ အသီးသီးပြီး ယခင်က တောတောင်ထဲတွင် သဘာဝပေါက်သော အပင်ငယ်များ ရှာဖွေ၍ ပြန်လည်စိုက်ပျိုးကြပါသည်။ ယခုအခါတွင် နည်းစနစ်ကျကျ ပျိုးပင်ပေါက် ပြုလုပ်၍ စိုက်ပျိုးရောင်းချလာကြပါသည်။ အသီးစသီးချိန်တွင် အဝါရောင်ပန်းပွင့်မှ အစိမ်းရောင်အသီးအဖြစ်သို့ အစိမ်းရောင်အသီးမှ အနီရောင်ပြောင်းပြီး ရင့်မှည့်လာသည်အထိ ထားရှိပြီးမှ ခူးယူပြီး အခြောက်လှမ်းကာသိမ်းရပါသည်။
ဆေးဖက်ဝင်အသီးတစ်မျိုးဖြစ်ပြီး ကျန်းမာရေးကိုအထောက်အကူပြုစေသည့် အသီးဟု ဆေးပညာရှင်တွေ ညွှန်းဆိုထားသော မက်ခါသီးတွင် ပိုတက်ဆီယမ်၊ သံဓါတ်၊ ဗီတာမင်အေ၊ ဇင့်၊ Copper၊ Manganese၊ Phosphorous နှင့် ဓါတ်တိုးဆန့်ကျင်ပစ္စည်းများလည်း ပါဝင်ပြီး (စပါးလင်) ပင်တွင် ပါဝင်သည့် ဒြပ်ပေါင်းများလို စိတ်ကြည်လင်လန်းဆန်းမှုကို လှုံ့ဆော်ပေးနိုင်စွမ်းနှင့် မက်ခါသီး၏အနံ့သည် စားချင်စိတ်ကိုဖြစ်ပေါ်စေပြီး အစာခြေစနစ်ကို အားကောင်းစေပြီး သွေးလည်ပတ်မှုကို ကောင်းစေသည့် အသီးတစ်မျိုးပင်ဖြစ်ပါသည်။
DOCA(ကယား)