ပြည်ပကုန်သွယ်မှုသတင်းများ

    ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၌ ဒေသထွက်သန့်စင်သော ဆန်စပါးမျိုးရင်းများကို တိုးမြှင့်ထုတ်လုပ် နိုင်ရန်နှင့် စောင့်ကြည့်ထိန်းကျောင်းရန်အတွက် အထူးအကြံပေးအဖွဲ့ကို ဖွဲ့စည်းသွားမည်ဟု ၂၂-၁-၂၀၂၄ နေ့တွင် ကျင်းပသော စိုက်ပျိုးရေးဝန်ကြီးဌာနနှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန တို့မှ အရာရှိများ၏ အစည်းအဝေးတွင် ကြေညာခဲ့ကြောင်း သိရှိရပါသည်။

    စိုက်ပျိုးရေး၊ သစ်တောနှင့် ရေလုပ်ငန်းဝန်ကြီးဌာနမှ အတွင်းဝန် Yang Saing Koma က အဆိုပါအစည်းအဝေးကို ကျင်းပပြုလုပ်ရသည့် ရည်ရွယ်ချက်မှာ လယ်ယာစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှု ကွင်းဆက်တစ်လျှောက်ရှိ သက်ဆိုင်ရာဝန်ကြီးဌာနများအကြား တာဝန်များကို ခွဲဝေဆောင်ရွက် ရန်အတွက်ဖြစ်ကြောင်း၊ အဖွဲ့အစည်းအသစ် အနေဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားဆန်၏ ဈေးကွက်ရှာဖွေရေး နှင့် ဈေးနှုန်းသတ်မှတ်ရေးတို့အတွက် စောင့်ကြည့်ကြပ်မတ် ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်းနှင့် ပြည်နယ်အဆင့် အုပ်ချုပ်မှုအာဏာပိုင်များ၊ စိုက်ပျိုးရေးနှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဌာနများမှ အရာထမ်းများနှင့် ပုံမှန်တွေ့ဆုံ ဆွေးနွေးမှုများ လုပ်ဆောင်မည်ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

    အတွင်းဝန် Saing Koma က အထူးအကြံပေးအဖွဲ့သစ်ကို ဖွဲ့စည်းရခြင်းမှာ အချို့သော ပြည်ပဆန်စပါးမျိုးကွဲများကို ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင်သာ တွေ့ရှိနိုင်မည့် ဆန်စပါးမျိုးများ၏ အမည်များဖြင့် ဈေးကွက်တင် ရောင်းချနေခြင်းကြောင့်ဖြစ်ကြောင်း၊ အချို့သော ထုပ်ပိုးထားသည့် ဆန်များတွင် ကုန်အညွှန်းဖော်ပြချက်၌ ကမ္ဘောဒီးယားဆန်များဖြစ်ကြသည့် Phka Rumduol ၊ Neang Menh နှင့် Neang Khon တို့၏ အမည်များကို ဖော်ပြထားသော်လည်း ဆန်အိတ်အတွင်း၌ ဈေးနှုန်း ပိုမိုချိုသာသော ဆန်များနှင့် ရောနှောထားသည်ကို တွေ့ရှိရကြောင်း၊ ရောင်းချသူအချို့ သည် ပိုမိုမြင့်မားသောဈေးနှုန်းဖြင့် ရောင်းချနိုင်ရန်အတွက် ထိုသို့လုပ်ဆောင်ကြခြင်းဖြစ်ကြောင်း၊  ၄င်းအရေးကိစ္စများကို အထူးအဖွဲ့က ကိုင်တွယ်ရှင်းလင်း ဆောင်ရွက်မည်ဖြစ်ကြောင်း၊ ဝန်ကြီး ဌာနများအနေဖြင့် ဆန်စက်လုပ်ငန်းရှင်များနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်လျက်ရှိပြီး ဆန်မျိုးသန့်များကို တတ်နိုင်သလောက် ကြိတ်ခွဲထုတ်လုပ်သွားရန် အားပေးဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ပြော ကြားခဲ့ပါသည်။

    အဆိုပါအစည်းအဝေးတွင် ဆန်ထုတ်လုပ်မှု၊ ဝယ်ယူမှု၊ သိုလှောင်မှုနှင့် ပြုပြင်ထုတ်လုပ်မှု တို့အပြင် စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံမှုကိစ္စများကိုလည်း ဆွေးနွေးခဲ့ကြကြောင်း သိရှိရပါသည်။

    ကမ္ဘောဒီးယား စိုက်ပျိုးရေးသုတေသနနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးသိပ္ပံမှ ညွှန်ကြားရေးမှူး Lor Bunna က ၂၀၂၃ ခုနှစ်ကုန်ပိုင်းအထိ အရောအနှောကင်းသည့် Phka Rumdoul စပါးမျိုးစေ့ တန်ချိန် ၂၀ ကျော်ကို ထုတ်လုပ်ထားပြီးဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ ထို့အပြင် ၄င်းက တောင်သူများ၏ စပါးရိတ်သိမ်းပြီးချိန်၌ ဈေးနှုန်းကျဆင်းခြင်းမှာ ပြဿနာတစ်ရပ်ဖြစ်ခဲ့ကြောင်း၊ တောင်သူအချို့သည် ဈေးနှုန်းချိုသာသည့် စပါးမျိုးစေ့များကို ရောနှောစိုက်ပျိုးခြင်းက အကြောင်း အရင်းဖြစ်သည်ဟု ဆန်စက်လုပ်ငန်းရှင်များက ပြောဆိုကြကြောင်း၊ ၎င်းပြဿနာကို ဖြေရှင်းရန် အတွက် စိုက်ပျိုးရေးဝန်ကြီးဌာနအနေဖြင့် အရောအနှောကင်းသည့် စပါးမျိုးစေ့များကိုသာ အသုံး ပြုစိုက်ပျိုးရန် တောင်သူများသို့ အားပေးတိုက်တွန်းလျက်ရှိပြီး၊ ဆန်စက်လုပ်ငန်းများနှင့်လည်း စာချုပ်များချုပ်ဆိုရန် စီစဉ်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိကြောင်း ထပ်မံပြောကြားခဲ့ပါသည်။

    ကမ္ဘောဒီးယား စိုက်ပျိုးရေးသုတေသနနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးသိပ္ပံ အနေဖြင့် ဈေးကွက် လိုအပ်ချက်ကို ဖြည့်ဆည်းနိုင်ရန်အတွက် ဩစတြေးလျနိုင်ငံနှင့်  ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုဖြင့် ဆုရ စပါးမျိုးစေ့ Phka Rumduol မှ ဖော်ထုတ်ထားရှိသော ရာသီမရွေးစိုက်ပျိုးနိုင်သည့် Champei Sar 70 (CPS 70) မျိုးရင်းကဲ့သို့ ဆန်စပါးမျိုးများကို ခွဲခြားထုတ်ဖော်အသုံးပြုနိုင်ရန် စဉ်ဆက်မပြတ် အားထုတ် ကြိုးပမ်းလျက်ရှိကြောင်း Lor Bunna က ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

     Agribee Cambodia ကုမ္ပဏီ၏ အမှုဆောင်အရာရှိချုပ်နှင့် စပါးအထူးပြုကျွမ်းကျင် ပညာရှင်ဖြစ်သူ  Yourng Pakk က ဆန်စက်များကို စစ်ဆေးမည့်သတင်းကို ကြိုဆိုပါကြောင်းနှင့် ထိုသို့ဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့် အရည်အသွေးနိမ့်ဆန်များ ဈေးကွက်ဝင်ရောက်ခြင်းကို ကာကွယ် တားဆီးနိုင်မည်ဖြစ်ကြောင်း၊ Phka Rumdoul စပါးမျိုးစေ့တွင် အရည် အသွေးနိမ့်စပါးမျိုးစေ့များ ရောနှောခြင်းဖြစ်စဉ်သည် ပြည်တွင်းဈေးကွက် တစ်ခုတည်းတွင်သာ တွေ့ရှိရသည်မဟုတ်ဘဲ ပြည်ပတင်ပို့မှုတွင်လည်း အလားတူဖြစ်စဉ်မျိုးကြုံတွေ့ရလျက်ရှိကြောင်းနှင့် ယင်းပြဿနာကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် စုံစမ်းစစ်ဆေးရန်လိုအပ်ကြောင်း  Yourng Pakk က ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

Source : Phnom Penh Post

    ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် Sheikh Hasina သည် ဆန်စပါးသိုလှောင်ဈေးကစားသူများ အား ဒေသအလိုက်ဖွင့်လှစ်ထားသည့်တရားရုံးများမှတစ်ဆင့် အလျင်အမြန်အရေးယူဆောင်ရွက် ရန်အတွက် ညွှန်ကြားချက်များကို ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါသည်။

    ၂၂-၁-၂၀၂၄ ရက်နေ့တွင် ကျင်းပခဲ့သည့် Awami League ပါတီ ဗဟိုလုပ်ငန်းကော်မတီ အစည်းအဝေး၌ ဝန်ကြီးချုပ် Sheikh Hasina က ရွေးကောက်ပွဲပြီးဆုံးသည့် နောက်ပိုင်းကာလတွင် ဆန်ဈေးနှုန်းများ ရုတ်တရက်မြင့်တက်လာခြင်းမှာ ပုံမှန်ဖြစ်ရပ်မျိုးမဟုတ်သဖြင့် နောက်ကွယ်၌ ကြိုးကိုင်ဆောင်ရွက်နေသူများကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်၍ ဒေသအလိုက် တရားရုံးများမှတစ်ဆင့်  ထောင်ဒဏ်ကဲ့သို့သော ပြစ်ဒဏ်များဖြင့် အရေးယူဆောင်ရွက်သွားရမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ လူဦးရေ ၁၇ဝ သန်းခန့်ရှိသည့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံတွင် တင်သွင်းသည့်ကုန်ပစ္စည်းများ ဈေးနှုန်းမြင့်တက် ခြင်းနှင့်အတူ သယ်ယူပို့ဆောင်ခစရိတ်များ တိုးမြင့်လာခြင်းတို့ကြောင့် ငွေကြေးဖောင်းပွမှုနှုန်း မြင့်မားလျက်ရှိကြောင်း၊ ပြည်တွင်းဝယ်လိုအားကို ဖြည့်ဆည်းနိုင်မှုမရှိသည့် ဂျုံ၊ သကြား၊ စားသုံး ဆီနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့တို့ကို ပြည်ပနိုင်ငံများမှ ဝယ်ယူသွားရန်လိုအပ်ကြောင်းနှင့် ယခုနှစ်တွင် စပါးရိတ်သိမ်းမှုနှင့် ဆန်အထွက်နှုန်းကောင်းမွန်သော်လည်း ဆန်ဈေးနှုန်းများ မြင့်တက်နေ ခြင်းကို အလျင်အမြန်အရေးယူဆောင်ရွက်သွားရမည်ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

    ဝန်ကြီးချုပ်က ၁၂ ကြိမ်မြောက် ပါလီမန်ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပလျက် အစိုးရသစ်ကို ဖွဲ့စည်း ပြီးခဲ့သည့် နောက်ပိုင်းကာလတွင် ပြည်တွင်းဆန်ဈေးနှုန်းများ တည်ငြိမ်စေရေး ထိန်းသိမ်းဆောင် ရွက်သွားကြရန် သက်ဆိုင်ရာဝန်ကြီးဌာနများနှင့် ကဏ္ဍစုံမှတာဝန်ရှိသူများသို့ လမ်းညွှန်မှာကြားခဲ့ ပါသည်။

    စားနပ်ရိက္ခာဝန်ကြီးဌာန၊ စိုက်ပျိုးရေးဝန်ကြီးဌာန၊ မွေးမြူရေးနှင့်ရေလုပ်ငန်းဝန်ကြီးဌာန၊ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘဏ်တို့မှ ဝန်ကြီးများသည် ၂၁-၁-၂၀၂၄ နေ့ တွင် အဆင့်မြင့်အစည်းအဝေးတစ်ရပ်ကို ကျင်းပပြုလုပ်၍ ရာမာဒန်ဥပုသ်မတိုင်မီ ကာလတွင် ဈေးကွက်ထိန်းချုပ်မှုများကို စစ်ဆေးဆောင်ရွက်သွားရန်၊ ကုန်စည်ဈေးနှုန်းများ မြင့်တက်မှုကို ထိန်းချုပ်သွားကြရန်နှင့် အဓိကအားဖြင့် ဆန်စပါး၊ ဂျုံ၊ စားသုံးဆီ၊ သကြား၊ အာလူး၊ ကြက်သွန်နီ၊ အမဲသား၊ ကြက်ဥ/ဘဲဥနှင့် ကြက်/ဘဲများ၏ ဈေးနှုန်းများကို ထိန်းချုပ်ဆောင်ရွက်နေကြသူများကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်သွားကြရန် ဆွေးနွေးခဲ့ကြပါသည်။

   ထို့အပြင် ကုန်စည်ဈေးနှုန်းများကို ထိန်းချုပ်နိုင်ရန်အတွက် ဥပဒေအရ တင်းကြပ်သော စည်းစနစ်တစ်ခု ချမှတ်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ ရာမာဒန်ဥပုသ် မတိုင်မီကာလ၌ ထုတ်ကုန် အသီး သီး၏ ထုတ်လုပ်မှု၊ တင်သွင်းမှုနှင့်အတူ ဝယ်လိုအားကို ဆန်းစစ်လေ့လာ၍ ပြည်တွင်းကုန်စည် ပြတ်လပ်မှုကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်ကာ ကုန်စည်များတင်သွင်းမှုဆိုင်ရာ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများကို လည်း ဖြေလျှော့ဆောင်ရွက်သွားကြမည်ဖြစ်ကြောင်း ဝန်ကြီးများက ဆွေးနွေးခဲ့ကြပါသည်။

    ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ပြည်တွင်း၌ ထုတ်ကုန်များပြတ်လပ်မှု မဖြစ်ပေါ်စေရေးနှင့် ဈေးကွက် ကမောက်ကမဖြစ်မှုများကို ကာကွယ်နိုင်ရေးအတွက် သက်ဆိုင်ရာဝန်ကြီးဌာနများက ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်လျက်ရှိကြောင်း သိရှိရပါသည်။

Source: Dhaka Tribune,

     အမေရိကန်စိုက်ပျိုးရေးဦးစီးဌာန (USDA) ၏ လေ့လာဆန်းစစ်ချက်များအရ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ

သည် ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် ထိပ်တန်းဆန်တင်သွင်းသူအဖြစ် ဆက်လက် ရပ်တည်လျက်ရှိမည်ဖြစ် ကြောင်း သိရှိရသည်။

     အဆိုပါခန့်မှန်းချက်၌ ကမ္ဘာ့ဆန်ကုန်သွယ်မှုမှာ ၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် တန်ချိန် ၅၂.၄ သန်းရှိရာမှ ယခုနှစ်၌ ၅၂.၂ သန်းသို့ ကျဆင်းနိုင်သော်လည်း ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံအနေဖြင့် ဆန်တင်သွင်းမှုကို မြှင့် တင်ဖွယ်ရှိကြောင်း၊ ယခုနှစ်တွင် တရုတ်၊ အင်ဒိုနီးရှား၊ ဥရောပသမဂ္ဂ၊ နိုင်ဂျီးရီးယားနှင့် အီရတ်တို့ ကဲ့သို့ ဆန်အဓိကတင်သွင်းသူများကို ကျော်လွန်၍ ဆန်တန်ချိန် ၃.၈ သန်း အထိ စံချိန်တင် ဝယ် ယူ တင်သွင်းမည်ဟု ခန့်မှန်းရကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။

     USDA ၏ အစီရင်ခံစာသည် ၂၀၂၂ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၂၃ ခုနှစ်အတွင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံက ချမှတ်ခဲ့ သော ဆန်တင်ပို့မှု တားမြစ်ကန့်သတ်ချက်များကို ထည့်တွက်လျက် ခန့်မှန်းထားခြင်းဖြစ်သည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ်မှ စတင်၍ ဆန်ဈေးနှုန်းများ မြင့်တက်လာခဲ့သည့် နောက်ပိုင်း၌ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသည် ဆန်ပမာဏ အမြောက်အမြားကို ဝယ်ယူခဲ့ပြီး ယခုနှစ်တွင် ဈေးနှုန်းကျဆင်းမည့်အချိန်ကို စောင့် ဆိုင်းနေကြောင်း ၎င်းအစီရင်ခံစာတွင် ဖော်ပြခဲ့သည်။

    ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာ့ဆန်ကုန်သွယ်မှုတွင် ဆန်ဝယ်ယူမှုလျော့နည်းလာမည့် နိုင်ငံများမှာ ဘရာဇီး၊ အီဂျစ်၊ ဂါနာ၊ အင်ဒိုနီးရှား၊ ကင်ညာ၊ မိုဇမ်ဘစ်၊ မြောက်ကိုရီးယား၊ စင်ကာပူ၊ တန်ဇန်း နီးယား၊ တိုဂိုနှင့် ဗီယက်နမ် တို့ဖြစ်ကြောင်း၊ အပြန်အလှန်အားဖြင့် တရုတ်၊ တောင်ကိုရီးယား၊ မလေးရှားနှင့် ဖိလစ်ပိုင် တို့အပါဝင် အာရှနိုင်ငံများ၏ ဆန်ဝယ်ယူမှု တိုးလာမည်ဖြစ်ကြောင်း USDA အစီရင်ခံစာက ဆိုသည်။

    အခြားနိုင်ငံများဖြစ်သည့် အာဖဂန်နစ္စတန်၊ အန်ဂိုလာ၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ ကွန်ဂို၊ ကျူးဘား၊ အီသီယိုးပီးယား၊ အီရန်၊ လိုက်ဘေးရီးယား၊ လစ်ဗျား၊ မာဒါဂတ်စကာ၊ မက္ကဆီကို၊ နီပေါ၊ ဆော်ဒီ အာရေးဗျ၊ ဆီယာရာလီယွန်၊ ယူအေအီး၊ ယူကေ၊ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနှင့် ယီမင်နိုင်ငံတို့ အနေဖြင့် ဆန်ဝယ်ယူမှုကို အရှိန်အဟုန်မြှင့်ရန် မျှော်မှန်းထားသည်။

    သို့သော် ဖိလစ်ပိုင်စိုက်ပျိုးရေးဌာနမှ ဒုတိယအတွင်းဝန် Roger V. Navarro က ဆန်တန် ချိန်များစွာ တင်သွင်းရောက်ရှိခဲ့ခြင်းနှင့် မကြာသေးမီက လယ်သမားများ၏ ရိတ်သိမ်းမှုမှ အထွက် ပမာဏများပြားခြင်းတို့အရ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံအနေဖြင့် ရှေ့လာမည့် ရိတ်သိမ်းရာသီ မတ်လအထိ ဆန်အလုံအလောက် သိုလှောင်ထိန်းသိမ်းထားကြောင်းဖြင့် USDA အစီရင်ခံစာ၏ ဖော်ပြချက်ကို ဆန့်ကျင်လျက် အခိုင်အမာပြောဆိုခဲ့သည်။

   ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသည် ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ ၁၁ ရက်နေ့အထိ ၎င်း၏ အဓိကဆန် တင်သွင်းသူဖြစ်သည့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံမှ ဆန်မက်ထရစ်တန် ၅၆၀၉၀.၆၃ တန်ကို တင်သွင်းခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ အယ်လ်နီညိုဖြစ်စဉ်ကြောင့် ခြောက်သွေ့မှုဒဏ်ကို တုံ့ပြန်ဆောင်ရွက်သည့် အနေဖြင့် စိုက်ပျိုးရေးဦးစီးဌာနသည် ဖေဖော်ဝါရီလကုန်အတွင်း ဆန်တန်ချိန် ၅၀၀၀၀၀ ခန့်ကို တင်သွင်း ရန် စီစဉ်ထားကြောင်း သိရသည်။ ထိုင်ဝမ်သည် ခရစ္စမတ်မတိုင်မီ တန်ချိန် ၁၀၀၀ နှင့်ညီမျှသော ဆန်အိတ် ၂၀၀၀၀ ကို ဖိလစ်ပိုင်သို့ တင်ပို့ထားပြီး အိန္ဒိယနိုင်ငံအနေဖြင့် ဘာစမာတီမဟုတ်သော ဆန်ဖြူများကို တင်ပို့ခွင့်ပိတ်ထားသော်လည်း ဖိလစ်ပိုင်သို့ ဆန်တန်ချိန် ၇၅၀၀၀ ရောင်းချပေးရန် စီစဉ်ထားသည်။

    ဖိလစ်ပိုင်သမ္မတ Ferdinand Marcos Jr. က ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလအတွင်း လက်မှတ် ရေးထိုးထုတ်ပြန်ခဲ့သည့် ဥပဒေကဲ့သို့ အာဏာတည်သော အမိန့်အမှတ် ၅၀ အရ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ အတွင်းသို့ ဆန်တင်သွင်းမှုအားလုံးသည် ၂၀၂၄ နှစ်ကုန်အထိ အကောက်ခွန်နှုန်းထား ၃၅% ကို ပေးဆောင်ရမည်ဖြစ်ပါသည်။

Source: Port Calls

၁၂။     အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ဆန်တင်ပို့မှုအပေါ် တားမြစ်ကန့်သတ်ချက်များ ဆက်လက်တည်ရှိနေပြီး ရာသီအလိုက် ပွဲတော်ကာလများ၌ ဝယ်လိုအားမြင့်တက်မှုအရ ၂၀၂၄ ခုနှစ် နှစ်ဆန်းပိုင်း၌တွင် ကမ္ဘာ့ဆန်ဈေးကွက်မှာ ဆက်လက်တင်းကျပ်မှုဖြစ်ပေါ်လျက်ရှိပြီး ဈေးနှုန်းများ ပိုမိုမြင့်တက်မှုကို တွန်းအားပေးလျက်ရှိပါသည်။

၁၃။    လူဦးရေ သန်းထောင်ပေါင်းများစွာအတွက် အဓိကစားသုံးကုန်ဖြစ်သော ဆန်ဈေးနှုန်းများ ထပ်မံမြင့်တက်မှုက အိမ်ထောင်စုများ၏ အသုံးစရိတ်ကို ပိုမိုကုန်ကျစေမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ အာရှ ဒေသ၌ စံထားရသည့် ဆန်ကွဲ ၅% ပါဝင်သော ထိုင်းဆန်၏ ဈေးနှုန်းသည် ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ အစောပိုင်းနှင့်နှိုင်းယှဉ်လျှင် ၁၀-၁-၂၀၂၄ နေ့တွင် ၁ တန်လျှင် ၆၄၆ ဒေါ်လာနှုန်းဖြင့် ကျဆင်းခဲ့ သော်လည်း ၁၅ နှစ်ကာလအတွင်း အမြင့်ဆုံးအခြေအနေ၌ တည်ရှိနေဆဲဖြစ်ကြောင်း Bangkok Post သတင်းဌာနက ဖော်ပြပါသည်။

    အိန္ဒိယ၏ ပို့ကုန်ပိတ်ပင်မှုက သက်ရောက်မှုကြီးမားသဖြင့် အနာဂတ်ကာလတွင် ဆန်ဈေး ကွက် အကျပ်အတည်း ဆက်လက်ဖြစ်ပေါ်လိမ့်မည်ဆိုသည်ကို ၎င်းတို့အနေဖြင့် ကြိုတင်သိမြင် ထားကြောင်း၊ အိဒ်ဘာသာရေးပွဲတော်သည် ဧပြီလတွင် ကျရောက်လျက်ရှိပြီး ယင်းကာလမတိုင်မီ အတွင်း မွတ်စလင်လူဦးရေ အများအပြားနေထိုင်ရာ အာရှနှင့်အာဖရိကဈေးကွက်များ၌ ဆန်ဝယ် လိုအားမှာ ဆက်လက် ကောင်းမွန်နေမည်ဖြစ်ကြောင်းဖြင့် လန်ဒန်မြို့ အခြေစိုက် International Grains Council မှ ဈေးကွက်သုတေသီ Peter Clubb က ပြောကြားခဲ့သည်။

    အိန္ဒိယဝန်ကြီးချုပ် Narendra Modi အနေဖြင့် မဲဆန္ဒရှင်များ၏ ရွေးချယ်မဲပေးမှု မတိုင်မီ ကာလအတွင်း ဆန်ဈေးနှုန်းများ ကြီးမြင့်မှုမရှိအောင် ထိန်းသိမ်းနိုင်ရန် ကြိုးပမ်းလျက်ရှိရာ ကမ္ဘာ့ ထိပ်တန်း ဆန်တင်ပို့သည့် အိန္ဒိယ၏ ဆန်ပို့ကုန်အပေါ် တားမြစ်ကန့်သတ်ချက်မှာ အထွေထွေရွေး ကောက်ပွဲ ကျင်းပမည့် ဧပြီ-မေ လများအထိ ဆက်လက်ချမှတ် ဆောင်ရွက်ဖွယ်ရှိသည်။ ထို့အပြင် အယ်လ်နီညို ရာသီဥတုဖြစ်စဉ် ပေါ်ပေါက်မှုနှင့် ဆန်စပါး အဓိကစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်ရာဒေသများ၌ ၎င်း၏ အကျိုးသက်ရောက်မှုကို ကြုံတွေ့ရနိုင်ခြင်းက ရောင်းလိုအားအပိုင်းအတွက် စိုးရိမ်မှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေလျက်ရှိသည်။

    အာရှနှင့် အာဖရိကဒေသရှိ နိုင်ငံများသည် အိန္ဒိယ၏ ဆန်ပို့ကုန်ကန့်သတ်မှု စတင်ခဲ့သော ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဇူလိုင်လမှစ၍ စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံမှုရှိစေရေးအတွက် အလုအယက်ကြိုးပမ်း အားထုတ် နေကြရသည်။ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၌ ဆန်ဈေးနှုန်းများ ကြီးမြင့်လာချိန်တွင် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၌လည်း တောင်သူလယ်သမားများ၏ စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှုကို မြှင့်တင်ရာတွင်ကူညီပံ့ပိုးရန် အစိုးရက ၎င်း၏ ကြည်းတပ်အား တောင်းဆိုခဲ့ရသည်။ အင်ဒိုနီးရှားသည် ဆန်ထိပ်တန်း တင်သွင်းသည့်နိုင်ငံဖြစ်ပြီး ရှေ့လာမည့် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် သမ္မတရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပမည်ဖြစ်ရာ ဆန်တင်သွင်းမှုကို အရှိန် မြှင့်တင် လုပ်ဆောင်လျက်ရှိသည်။

    သို့သော် နိုင်ငံအများအပြား၏ ဆန်တင်ပို့မှု ကျယ်ပြန့်စွာ ပိတ်ပင်ခြင်းကြောင့် ၂၀၀၈ ခုနှစ် တွင် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သော စံချိန်တင် ဆန်ဈေးနှုန်း ၁ တန်လျှင် ဒေါ်လာ ၁၀၀၀ အထက်၌ တည်ရှိသည့် အခြေအနေသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိနိုင်ဖွယ်မရှိကြောင်း၊ ယခုလအတွင်း ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ၊ မဲခေါင် မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသတွင် လယ်သမားများက စပါးအသစ်များ စတင်ရိတ်သိမ်းမည်ဖြစ်၍ ဆန် ရောင်းလိုအားအပိုင်း၌ စိုးရိမ်မှုများ လျော့ပါးသက်သာစေမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ၌ ဆောင်းနှင့် နွေဦးရာသီတို့၏ ကြားကာလတွင် စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှုမှ စပါးရိတ်သိမ်းရရှိမှုသည် ပမာဏ အများဆုံးဖြစ်ကြောင်း၊ ယခုနှစ်တွင် ဆန်ဝယ်လိုအား အထိုက်အလျောက် လျော့ပါးမှုရှိ မည်ဖြစ်ရာ ထိုင်းနိုင်ငံ၏ဆန်တင်ပို့မှုမှာလည်း ကျဆင်းလိမ့်မည်ဟု  ထိုင်းဆန်တင်ပို့သူများအသင်း က ခန့်မှန်းထားကြောင်း၊ အထူးသဖြင့် ရွေးကောက်ပွဲပြီးဆုံးချိန်၌ အင်ဒိုနီးရှား၏ ဆန်ဝယ်လိုအား ကျဆင်းမည်ဖြစ်ကြောင်း Bangkok Post သတင်းဌာနက ဖော်ပြထားပါသည်။

    ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ဆန်တင်ပို့မှုမှာ ယခင်နှစ်၌ တန်ချိန် ၇.၇ သန်းခန့်သာရှိရာမှ အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံ၏ ဝယ်လိုအား မြင့်မားမှုကြောင့် ၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် ဆန်တန်ချိန် ၈.၇ သန်းမှ ၈.၈ သန်းအတွင်း တင်ပို့နိုင်ခဲ့မည်ဟု ခန့်မှန်းရကြောင်း၊ ထိုသို့ တိုးတက်တင်ပို့နိုင်မှုကြောင့် ကမ္ဘာ့ဆန်တင်ပို့သည့် နိုင်ငံများအနက် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ၏ ရှေ့တွင် ဒုတိယဆန်တင်ပို့မှုအများဆုံးနေရာကို ပြန်လည်ရယူ နိုင်ခဲ့ကြောင်း သိရှိရပါသည်။

Source: Bangkok Post,

၁။      အာဖရိကတောင်ပိုင်းဒေသရှိနိုင်ငံများ၌ စားသောက်ကုန်နှင့် လူသုံးကုန်စည်များ ထောက်ပံ့ ပို့ဆောင်မှုလုပ်ကိုင်လျက်ရှိသော လုပ်ငန်းစုကြီးတစ်ခုဖြစ်သည့် Export Trading Group (ETG) က ပိုင်ဆိုင်သော ပဲစင်းငုံများအား အိန္ဒိယနိုင်ငံသို့တင်ပို့ခြင်းကို လုပ်ဆောင်နိုင်ခွင့်မရှိဟု မိုဇမ်ဘစ် နိုင်ငံရှိ တရားရုံးတစ်ခုက အမိန့်ချမှတ်ခဲ့ကြောင်း ရိုက်တာသတင်းဌာနက ၁၉-၁-၂၀၂၄ နေ့တွင် ဖော်ပြခဲ့ပါသည်။

၂။       မိုဇမ်ဘစ်နိုင်ငံ၌ ပြိုင်ဘက်ပို့ကုန်လုပ်ငန်းရှင်များအကြား ယှဉ်ပြိုင်တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် ပဲစင်းငုံများ ပြည်ပတင်ပို့မှုမှာ နှောင့်နှေးကြန့်ကြာမှုဖြစ်ပေါ်လျက် ဈေးနှုန်းများကိုလည်း မြင့်တက် စေခဲ့သည်။ မိုဇမ်ဘစ်အခြေစိုက် Royal Group Limitada မှ ပြည်ပတင်ပို့မည့် ဒေါ်လာ ၆၁ သန်း ခန့် တန်ဖိုးရှိသော ပဲမျိုးစုံ တန်ချိန်ထောင်ပေါင်းများစွာသည် ၎င်း၏ သိုလှောင်ရုံများမှ တရားမဝင် သိမ်းဆည်းရယူထားခြင်းဖြစ်သည်ဟု စွဲဆိုလျက် ပြည်ပတင်ပို့မှုကို တားဆီးရန် ETG လုပ်ငန်းစုက မိုဇမ်ဘစ်တရားရုံး၌ အမှုဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ ထို့အပြင် မိုဇမ်ဘစ်နိုင်ငံသမ္မတ Filipe Nyusi ထံသို့ လည်း အသနားခံလျှောက်ထားစာကို ETG လုပ်ငန်းစုက ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလအတွင်း၌ တင် သွင်းခဲ့သည်။

၃။      မိုဇမ်ဘစ်နိုင်ငံ Nampula ပြည်နယ်ရှိ ပင်လယ်ရေကြောင်းဆိုင်ရာတရားရုံးက ၁၈-၁-၂၀၂၄ နေ့၌ အမိန့်ချမှတ်ခဲ့ရာတွင် လျှောက်ထားသူတရားလို (ETG) ထံမှ ဝမ်းပုံစနစ်နှင့် ကုန်သေတ္တာများ ဖြင့် ရယူသိမ်းဆည်းထားသည့် ပဲစင်းငုံ၊ ပဲပုပ်၊ နှမ်း၊ မြေပဲ၊ ဆန်နှင့် ပြောင်း သီးနှံများအား ပင်လယ် ရေကြောင်းဖြင့် ထွက်ခွာတင်ပို့ခွင့်နှင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ခြင်းတို့ကို ဆိုင်းငံ့လိုက်ကြောင်း ဖော်ပြ ထားသည်။ ရိုက်တာသတင်းဌာနက ကြည့်ရှုခဲ့ရသော အဆိုပါ တရားရုံးအမိန့်စာအရ ၎င်းဆုံးဖြတ် ချက်သည် CMA CGM နှင့် Maersk တို့အပါအဝင် ပင်လယ်ရေကြောင်း ပို့ဆောင်ရေးကုမ္ပဏီကြီး များနှင့်လည်း သက်ဆိုင်မှု ရှိမည်ဖြစ်သည်။

၄။      Nacala ဆိပ်ကမ်းမြို့ရှိ တရားရုံးက ၎င်းတို့ပိုင်ဆိုင်သည့် သိမ်းဆည်းခံရသော ကုန်ပစ္စည်း များအား ပြည်ပတင်ပို့ခြင်းမှ ဆိုင်းငံ့လိုက်သည့်အတွက် သက်သာမှု ရရှိခဲ့ကြောင်း ETG လုပ်ငန်းစု က ၁၉-၁-၂၀၂၄ နေ့ ကြေညာချက်ထုတ်ပြန်ရာတွင် ဖော်ပြခဲ့သည်။ တရားပြိုင်ဖြစ်သော Royal Group လုပ်ငန်းစုဘက်ကမူ မှတ်ချက်တစ်စုံတစ်ရာ ပြောဆိုမှုမရှိကြောင်း သိရှိရသည်။

၅။      ကမ္ဘာ့ ပဲစင်းငုံစိုက်ပျိုးမှုနှင့် စားသုံးမှု အများဆုံးဖြစ်သော အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် ဇန်နဝါရီလ၌ သီးနှံအသစ် ရိတ်သိမ်းထွက်ရှိမှုမတိုင်မီ ၂၀၂၃ ခုနှစ်၏ နောက်ဆုံးသုံးလပတ်အတွင်း ပြည်ပမှ တင်သွင်းမှုအပေါ် အမှီပြုခဲ့ရပြီး ပဲစင်းငုံတင်သွင်းမှု စုစုပေါင်းပမာဏ၏ ထက်ဝက်ကျော်သည် မိုဇမ်ဘစ်နိုင်ငံထံမှ ရယူနေရခြင်းဖြစ်သည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ အစောပိုင်းတွင် အိန္ဒိယသို့ တင်ပို့မည့် ပဲစင်းငုံတန်ချိန် ၁၅၀၀၀၀ ခန့်သည် မိုဇမ်ဘစ်ဆိပ်ကမ်း၌ အကောက်ခွန်ဌာနမှ ပို့ကုန် ခွင့်ပြုချက်ရရှိရန် အချိန်ကြာမြင့်စွာ စောင့်ဆိုင်းခဲ့ရပြီး ဈေးနှုန်းမြင့်တက်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။

၆။      မိုဇမ်ဘစ်နိုင်ငံရှိ Royal Group လုပ်ငန်းစုနှင့် အငြင်းပွားမှုမှာ ၂၀၂၂ ခုနှစ်ကပင် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ သည်ဟု ETG အုပ်စုက မကြာသေးမီက ပြောကြားခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က Royal Group အုပ်စု၏ အိန္ဒိယသို့ တင်ပို့မည့် ပဲပုပ်ကုန်စည်များသည် မျိုးရိုးဗီဇအရ ပြုပြင်ထားကြောင်း သံသယရှိသဖြင့် တားဆီးခြင်းခံခဲ့ရသည်။ ယခုကိစ္စတွင် ETG လုပ်ငန်းစုသည် အာဏာပိုင်များထံသို့ သဒ္ဓါကြေးပေး ၍ ကြိုးပမ်းအားထုတ်ခဲ့ပြီး အောင်မြင်မှုမရှိသည့် အခြေအနေ၌ ၎င်းတို့အား တရားရုံး၌အမှုဖွင့်လှစ် အရေးဆိုခဲ့ခြင်းဖြစ်ကြောင်းဖြင့် Royal Group အုပ်စုက စွပ်စွဲပြောကြားခဲ့သည်။

Source: Reuters, 19 Jan 2024