ကယားရိုးရာ“ဒီးကူ”ပွဲတော်ကို “အဲ့ဒိုပေါ်မီ”ဟုလည်း ခေါ်ကြပါသည်။ “အဲ့ဒို”ဟူသည် ကွန်လွန်ပြီးသည့် မိဘဆွေမျိုးများကို အောက်မေ့သတိရသည့်အနေဖြင့် ကွယ်လွန်ပြီးသော မိဘဆွေမျိုးများနှင့်သက်ရှိထင်ရှားရှိသည့် မိဘဆွေမျိုးများအတွက် ကောင်းမှုပြုလုပ်ခြင်းဟူ၍ လည်းကောင်း၊ “ပေါ်မီ”သည် မကောင်းဆိုးဝါးများနှင့် ကျူးကျော်လာသည့် ရန်သူများကို မောင်းထုတ်ခြင်း ဟူ၍လည်းကောင်း အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုနိုင်ပါသည်။ “ဒီးကူ”ကို မြန်မာဘာသာသို့ ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ဆိုရမည်ဆိုပါက “ဒီး” ဟူသည် ထမင်း/ ကောက်ညှင်းဟူ၍ လည်းကောင်း၊ “ကူ”ဟူသည် ထုပ်ပိုးသည်၊ “ဒီးကူ”ရွက် ဟူ၍လည်းကောင်း၊ တစ်နည်းအားဖြင့် “ထုပ်ပိုးထားသည့် ကောက်ညှင်းထုပ်”ဟု အနီးစပ်ဆုံး အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုနိုင်ပါသည်။
“ဒီးကူ”ပွဲတော်ဖြစ်ပေါ်လာပုံမှာ ရှေးခေတ်စော်ဘွားများလက်ထက်တွင် ယွန်းရှမ်းလူမျိုး တို့သည် ကယားပြည်နယ်အား နှစ်ပေါင်းရာချီအုပ်ချုပ်ခဲ့ကြသည်။ ကယားပြည်နယ်သို့ ယွမ်းရှမ်း လူမျိုးစုတို့ ဦးစွာရောက်ရှိပြီးနောက် ခရစ်နှစ်(၁၀၇၇)ခုနှစ်တွင် ကယားလူမျိုးစုတို့ ရောက်ရှိပျံ့နှံ့ နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ ယွန်းရှမ်းတို့၏ နှစ်ပေါင်းများစွာ အုပ်ချုပ်မှုဒဏ်ကို မခံမရပ်နိုင်ဖြစ်လာသော ကယားလူမျိုးစုတို့သည် ယွန်းရှမ်းတို့ကို ပြန်လည်တိုက်ထုတ်လာကြသည်။ စစ်ပွဲများတွင် ကယားစစ်သည်တို့သည် ကြာရှည်စွာ စားသုံးနိုင်သော “ဒီးကူ”များကိုစား၍ တိုက်ပွဲများကို နေ့ရော ညပါ ဆင်နွဲခဲ့ကြသည်။ ယွန်းရှမ်းတို့၏ ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှုအောက်မှလွတ်မြောက်ရန် အတူတကွ တိုက်ထုတ်ခဲ့ကြသော ကယားလီ၊ ကယန်း၊ ကယောစသည့်မျိုးနွယ်စု(၃)စုကို ဂုဏ်ပြုသောအားဖြင့် “ဒီးကူ”ထုတ်ရာတွင်(၃)ခုကို တစ်တွဲစုပေါင်း၍ ထုတ်ကြခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ထိုသို့ထုတ်ရခြင်း၏ အခြားရည်ရွယ်ချက်များစွာလည်း ရှိပါသေးသည်။ ကယားမျိုးနွယ်စုများ ဥမကွဲသိုက်မပျက်ဘဲ သွေးစည်းညီညွတ်ခြင်းကို ပြသခြင်းလည်းဖြစ်ကြောင်း သိရပါသည်။ ယွန်းရှမ်းတို့ကို တိုက်ထုတ် အောင်မြင်ခဲ့သည့် ကယားရိုးရာလများဖြစ်သည့် လခု(ဩဂုတ်လ)၊ လဲရှေးမိုး(စက်တင်ဘာလ)၊ လဲရှေးကျယ်(အောက်တိုဘာလ)များတွင် နှစ်စဉ်ရွာအလိုက် ကြက်ရိုး ထိုးပြီး ရက်သတ်မှတ်ကာ ဂုဏ်ပြုကျင်းပကြသည်။
ပွဲတော်ကျင်းပပြုလုပ်ရန် ရိုးရာခေါင်ရည်နှင့်အသားများကို ကြိုတင်စုဆောင်းကြရသည်။ ရိုးရာ “အဲ့ဒိုပေါ်မီ” ကျင်းပပြုလုပ်ရာတွင် ယေဘုယျအားဖြင့် လုပ်ငန်းစဉ်အဆင့်ဆင့်ရှိပါသည်။ “ဒီးကူ” ရွက်ခူးခြင်း၊ “ဒီးကူ” ထုပ်ပိုးချက်ပြုပ်ခြင်းနှင့် “ဒီးကူ”ဖြင့် လှူဒါန်းကျွေးမွေးခြင်းတို့သည် “အဲ့ဒိုပေါ်မီ”၏ လုပ်ငန်းစဉ်အဆင့်ဆင့်တွင် မပါမဖြစ်အရေးကြီးသော အခန်းကဏ္ဍများ ဖြစ်ကြပါသည်။ “အဲ့ဒိုပေါ်မီ”၏ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုမှာ ဒီးကူရွက်ခူးယူမည့်နေ့ရက်ကို ကြက်ရိုးထိုး၍ သတ်မှတ်ခြင်းဖြစ်သည်။
ကြက်ရိုးထိုးခြင်းအမှုကို ကေးဗျားကျယ် (ခေါ်) ရိုးရာအကြီးအကဲမှ ဦးဆောင်ပြုလုပ်ကြရ သည်။ ကြက်ရိုးထိုးပြီးသတ်မှတ်သည့်နေ့ရက်၌သာ “ဒီးကူ”ရွက်ကို ခူးယူကြရသည်။ သတ်မှတ် ရက် မတိုင်မီနှင့်သတ်မှတ်ထားသည့်ရက် နောက်ပိုင်းတို့တွင် “ဒီးကူ”ရွက် ခူးယူရိုးထုံးစံမရှိကြပါ။ “ဒီးကူ” ရွက်ခူးမည့် နေ့ရက်ကို ကြက်ရိုးထိုး၍သတ်မှတ်ရာ၌ ရည်ရွယ်ချက်၊ တည်ကြည်လေးနက် မှုနှင့် တန်ဖိုးထားမှုများမှာလည်း နက်ရှိုင်းလှပါသည်။
ကယားသူရဲကောင်းများ ဦးဆောင်၍ ရန်သူများနှင့် မကောင်းဆိုးဝါးများကို တိုက်ထုတ် အောင်မြင်ခဲ့သည့် အချိန်အခါသမယကို ဂုဏ်ပြုသည့် ရိုးရာကို စတင်တော့မည်ဖြစ်ကြောင်း တိုင်တည်ခြင်း၊ “ဒီးကူ”စားသုံး၍ တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့သည့်သူရဲကောင်းများနှင့် ကွယ်လွန်လေပြီးသော မိဘဘိုးဘွားများ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို အမှတ်ရလျှက် “အဲ့ဒို” ခေါ် ကောင်းမှုပြုလုပ်ခြင်းနှင့် လှူဒါန်းကျွေးမွေးခြင်းအမှုတို့ကို စတင်တော့မည်ဖြစ်ကြောင်း တိုင်တည်ခြင်း၊ တစ်နှစ်တစ်ကြိမ် ပြုလုပ်သည့် “အဲ့ဒိုပေါ်မီ” အချိန်အခါသမယတွင် ရပ်ရွာအေးချမ်း၍ အန္တရာယ်ကင်းစေခြင်း အလို့ငှာ “ပေါ်မီ”ခေါ်ရွာတွင်းရွာပြင်အိမ်တွင်းအိမ်ပြင်၌ ကပ်ခိုနေနိုင်သော မကောင်းဆိုးဝါးများ ကို နှင်ထုတ်ခြင်းအမှု စတင်တော့မည်ဖြစ်ကြောင်း တိုင်တည်ခြင်းစသည်ဖြင့် လေးနက်မှုရှိပါ သည်။
“ဒီးကူ”ပွဲတော်ကို(၃)ရက်ခန့် ကျင်းပပြုလုပ်ကြသည်။ ကေးဗျာကျယ် (ခေါ်)ရိုးရာအကြီး အကဲသည် အထက်ဖော်ပြပါ အဓိဌာန်ပြုတိုင်တည်ခြင်းကို အခြေပြုကြက်ရိုးထိုး၍ “ဒီးကူ”ခူးမည့် နေ့ရက်ကို သတ်မှတ်ပြီးပါက ရိုးရာ “အဲ့ဒိုပေါ်မီ”ကို စတင်ပြုလုပ်ကြသည်။ ပထမနေ့တွင် ခူး၍ရသော “ ဒီးကူ”ရွက်များကို သန့်စင်၍ ကောက်ညှင်းထုတ်ကြသည်။ ကောက်ညှင်းအား သုံး ထောင့်ပုံသဏ္ဍာန်မျိုးထုတ်၍ သုံးခုကိုတွဲကာ အတွဲပေါင်းများစွာကို တစ်ရေခန်း၊ နှစ်ရေခန်းသည် အထိ တစ်ညလုံးပြုပ်ကြရသည်။ ဒုတိယနေ့တွင် ကောက်ညှင်းထုတ်များကို ဦးဦးဖျားဖျား နတ် ပူဇော်ပြီး စားသောက်ကြသည်။ တတိယနေ့တွင် အလည်လာသော ဧည်သည်များအား ဆက်လက်စည်ကားစွာ ဖိတ်ခေါ်ကျွေးမွေးကြသည်။ ပွဲတော်ရက်များအတွင်းတွင် တစ်ရွာနှင့် တစ်ရွာအပြန်အလှန် လည်ပတ်ကခုန်ပျော်မြူးစွာ ကျင်းပကြသည်။ “ဒီးကူ” အက ကကြရာတွင်လည်း ရိူးရာ “ဒီးကူ”အတီးအမှုတ်ကို တီးမှုတ်ပြီး ကခုန်ကြသည်။ “ဒီးကူ”အကများသည် တစ်ရွာနှင့်တစ်ရွာ မတူညီ ကြပေ။
“ဒီးကူ”ပွဲသို့ အလည်လာသည့် ဧည်သည့်များအား လူမျိုးဘာသာမရွေး အိမ်တိုင်းသို့ ဖိတ်ခေါ်ပြီး “ဒီးကူ”ထုပ်ကျွေးခြင်း၊ (ကယားရိုးရာ)ထမင်းဟင်းလျာ အစားအစာများဖြင့် ဧည့်ခံ ခြင်း၊ ရိုးရာခေါင်ရည်၊ အရက်များဖြင့် ဧည့်ခံခြင်း စသည်ဖြင့် ကျင်းပကြသည်။ ထို့ပြင် ဒီးကူပွဲတော်မှ မိမိဒေသများသို့ ပြန်သွားကြသော ဧည့်သည်များအား ခေါင်ရည်၊ ဒီးကူ၊ ဟင်းလျာအချို့ လက်ဆောင်ပေးကာ လှူဒါန်းပေးကမ်းမှု ပြုလုပ်ကြသည်။ “ဒီးကူ”ရွက်ခူးယူ ခြင်းမှစ၍ “ဒီးကူ”ထုပ် ပိုးချက်ပြုပ်မှုအပါအဝင် လှူဒါန်းကျွေးမွေးသည့် ကိစ္စအားလုံးသည် သတ်မှတ်ထားသည့် “အဲ့ဒိုပေါ်မီ” အချိန်အခါသမယအတွင်း၌သာ တန်ဖိုးထားလေးစားလိုက်နာ ဆောင်ရွက်ကြရသည် ဖြစ်ပါသည်။
ထိုသို့သောရည်ရွယ်ချက်များ၊ တည်ကြည်လေးနက်မှုများနှင့် တန်ဖိုးထားမှုများကို လက်ကိုင် ပြု၍ အချိန်အခါမဟုတ် “ဒီးကူ”ကို စီးပွားဖြစ်ရောင်းချခြင်းစသည်တို့ မပြုလုပ်မိစေရန် အလေး အနက်ထားပြီး အမြဲရှောင်ကြဉ်ရပါသည်။ ထိုကဲ့သို့ ရှောင်ကြဉ်မှုမပြုလုပ်ဘဲ ရိုးရာနှင့်ဖီလာ ဆန့်ကျင်ခြင်းသည် မိဘဘိုးဘွားတို့အား မလေးစားရာရောက်သကဲ့သို့ ရိုးရာယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ တန်ဖိုးထားမှုများကိုလည်း ဖျက်ဆီးခြင်းဖြစ်သည်ဟု ခံယူထားကြပါသည်။အကျိုးဆက်အားဖြင့် မကောင်းသောအချင်းအရာများ ထိခိုက်ခံစားနိုင်ရခြင်းနှင့် ဘေးအန္တရာယ်များ ကျရောက်ခြင်း တို့ကိုလည်း ကြုံတွေ့ရနိုင်ကြောင်း လက်ခံယုံကြည်ထားကြပါသည်။ အနယ်နယ်အရပ်ရပ်ရှိ မိတ်ဆွေ သူငယ်ချင်းများအနေဖြင့် နှစ်စဉ်ရိုးရာမပျက် ကျင်းပပြုလုပ်သည့် ဒီးကူပွဲတော်သို့ အခွင့်အခါကြုံ၍ အချိန်အခါသင့်ပါက လာရောက်ဆင်နွှဲကြပါရန် ခင်မင်ရင်းနှီးစွာဖြင့် ဖိတ်ခေါ် အပ်ပါသည်။
DOCA(ကယား)
